parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Szneur (Szneurson; Sznejerson; Szneerso(h)n) Zalman (Załmen) ben Baruch z Ladów

Szneur (Szneurson; Sznejerson; Szneerso(h)n) Zalman (Załmen) ben Baruch z Ladów

zw. Rawem Zalmanem Laderem (jid. Row Załmen Lader), Rawem Zalmanem z Łoznej (jid. Row Załmen Łozner), a od tytułu swego najważniejszego dzieła – Baal ha-Tanją albo Tanją (1745 [1734, 1748] Łozna [Łozniany] – [1812?] 1813 Krasny) – założyciel formacji chasydzkiej, zw. CHABAD („chabadnicy”; chabadzcy chasydzi), protoplasta rodziny Szneursonów. Kiedy miał 15 lat, odumarł go ojciec. Po ożenku w 1760 w Witebsku, poświęcił się studiowaniu kabałyTalmudu. W 1764 został uczniem Dow Bera z Międzyrzecza, przywódcy ruchu chas. po śmierci Baal Szem Towa. Dow Ber zlecił mu w 1770 napisanie nowej wersji Szulchan Aruch, dostosowanej do obrzędowości i duchowości chasydzkiej. Sz.Z. ben B. z L. pracował nad tym dziełem przez wiele lat. Zachował się jednak tylko mały jego fragment, stanowiący ok. trzecią część całości (reszta miała ulec zniszczeniu podczas pożaru), który został wydany już po śmierci Sz.Z. ben B. z L., pt. Szulchan Aruch ha-Raw (hebr., Nakryty Stół [według] Rawa, 1814). Do dziś jest on podstawowym halach. źródłem chabadzkich chasydów. W 1772 Sz.Z. ben B. z L., wraz z Menachemem Mendlem z Witebska, udał się do Wilna, aby spotkać się z Elijahu ben Szlomo Zalmanem, i próbować załagodzić konflikt między ortodoksją, której przewodził Gaon, a chasydami. Gaon jednak odmówił przyjęcia ich. Po wyjeździe Menachema Mendla do Ziemi Świętej Sz.Z. ben B. z L. stał się przywódcą białorus. chasydów. Był zdeklarowanym przeciwnikiem antynomizmu i – zamiast postulowanego przez niektórych cadyków „uświęcania obcych myśli” – zalecał odwracanie się od nich. Jego zdaniem, z mocami wiodącymi na pokuszenie mogą zetknąć się tylko nieliczne, dobrze przygotowane osoby, tzn. przede wszystkim cadycy. W 1796 anonimowo opublikował zbiór homilii, pt. Lik(k)ute(j) amarim (hebr., Zbiór powiedzeń, wyd. Sławuta), którego następne wydania nosiły podtytuł Tanja. Dzieło to jest uważane za próbę połączenia klasycznego chasydyzmu z tradycją rabinacką. Sz.Z. ben B. z L. napisał także Lik(k)ute(j) Tora (Żytomierz 1848), zawierające rozważania nad fragmentami Tory, przeznaczonymi do cotygodniowych odczytywań (Tory czytanie) i nad Pieśnią nad pieśniami. W 1797 został oskarżony przez misnagdów przed władzami ros. o działalność antypaństwową (wywożenie pieniędzy do Turcji w celu odbudowania Jerozolimy i założenie sekty, co było w Rosji zabronione). Dzień dziewiętnastego kislew, kiedy Sz.Z. ben B. z L. został uwolniony z petersburskiego aresztu, do dziś jest obchodzony przez chasydów ruchu CHABAD jako święto uwolnienia. W 1801 aresztowano go powtórnie, pod tym samym zarzutem, ale i tym razem szybko zwolniono. Po wyjściu na wolność Sz.Z. ben B. z L. osiadł w Ladach. Jego próba powiązania chasydyzmu z trad. rabiniczną uczonością, a także roszczenie jego stronników (i prawdopodobnie jego samego) do mesj. następstwa po Baal Szem Towie, Dow Berze z Międzyrzecza i Menachemie Mendlu z Witebska, spotkała się z ostrą krytyką wielu cadyków, przede wszystkim wnuka Baal Szem Towa – Barucha ben Jechiela z Międzyboża. Podczas wojen napoleońskich Sz.Z. ben B. z L. otwarcie zajął prorosyjskie stanowisko, widząc w rewolucyjnej Francji główne niebezpieczeństwo dla tradycyjnego żydowskiego sposobu życia i autonomii religijnej. Wzywał chasydów do lojalności wobec cara, a sam wycofał się z pobitą armią rosyjską. Podczas owego odwrotu zmarł. (Zob. też Horowic Aaron ben Mosze ha-Lewi ze Starego Sioła)

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]