Salomon
Salomon
(hebr. Szlomo [ha-Melech = król] = doskonały, szczęśliwy;od szalom = pokój lub od szalem = doskonały, pełny; jid. Szlojme-Hamejłech) (X w. p.n.e.) – według tradycji biblijnej, czwarty syn króla Dawida i Batszeby; król Izraela, który panował przez ok. 40 lat (ok. 965-928 p.n.e.). Wychowywał się pod opieką proroka Natana, który nazywał go Jedidiaszem (hebr., umiłowany przez Pana). Mimo że Adoniasz, starszy przyrodni brat S., powinien był objąć sukcesję po Dawidzie, to jednak na życzenie Dawida kapłan Cadok właśnie młodszemu, S., udzielił namaszczeń królewskich (1 Krl 1,32-37). Z powodu zuchwałego żądania Adoniasza, by po śmieci ojca oddać mu Abiszag,
nałożnicę Dawida, co oznaczało wznowienie jego roszczeń do tronu, oraz
w związku z podejrzeniami o sprzyjanie buntowi przeciwko królowi S. rozkazał brata zabić. Kazał też zgładzić dowódcę wojsk, Joaba, i wygnać kapłana, Abiatara. Czasy panowania S.,
według tradycji żydowskiej, uważane są za okres świetności i potęgi
Izraela. Dzięki umiejętnym zabiegom dyplomatycznym (kojarzeniu małżeństw
swoich córek oraz własnemu małżeństwu z córką faraona egip.), a także
umiejętnie prowadzonej polityce zagranicznej, S. utrzymywał
pokojowe stosunki z sąsiadami; rozwijał handel; przyjaźnił się też
z Hiramem, królem Tyru. Kraj swój podzielił na 12 okręgów (poza Judą),
stawiając na ich czele zarządców, którzy mieli dbać o zaopatrzenie dworu
królewskiego i taborów wojennych, dostarczając potrzebne produkty przez
jeden miesiąc w roku, a także paszę dla koni; na ludność nałożono też
inne podatki. Dziełami S. były: Pierwsza Świątynia Jerozolimska,
budowana przez siedem lat, kompleks budowli pałacu królewskiego,
zbrojownia i skarbiec, zwany „Domem Lasu Libanu”, sala posiedzeń sądu
i uroczystych ceremonii, pałac dla córki faraona (żony S.). Król
ten także ufortyfikował Jerozolimę, wzmocnił jej mury, odbudował ze
zniszczeń miasto Gezer, zbudował kilka pustynnych warowni oraz
„miasta-spichrze”, zorganizował liczną armię, wyposażając ją w rydwany,
zbudował flotę morską. Za jego czasów został wprowadzony do powszechnego
użytku pług z żelaznym lemieszem, co wpłynęło na wzrost wydajności
upraw. Wraz z wzrostem dobrobytu rozkwitła kultura; powstawała
literatura historyczna (historia Dawida i jego rodziny została opisana
w: 2 Sm 10,1-19; por. 1 Krl 19,1-19), dokonano też wówczas wyboru
i połączono w całość starsze utwory, dotyczące początków Izraela;
rozkwitła muzyka; rozwijała się literatura mądrościowa.
Jednak wszystko to odbywało się wielkim kosztem ludu, którego liczba od
czasów Saula podwoiła się; wielkie podatki, do których płacenia
zobowiązani byli mieszkańcy Izraela, oraz obowiązkowe prace, do jakich
byli powoływani, wywoływały coraz większe niezadowolenie; z czasem
doprowadziło ono do wybuchu buntu. Po jego zdławieniu Jeroboam, jeden z uczestników rebelii, któremu zgodnie z tradycją biblijną prorok Achiasz Szilonita przepowiedział rządy nad dziesięcioma plemionami izraelskimi (por. Dwanaście Plemion Izraelskich; Izrael), schronił się w Egipcie. Królewska słabość do kobiet miała się stać przyczyną nieszczęść Izraela (S. miał 700 żon i 300 konkubin); na domiar, kobiety pochodzące spośród obcych narodów, pojęte przez S. za żony, z czasem zaczęły rozwijać własne kulty i sprawiły, że z wiekiem także S. zaczął się ku nim skłaniać, czym ściągnął na siebie i lud Izraela Boży gniew. Bóg postanowił pozostawić Roboamowi, synowi S., panowanie tylko nad Judą i Beniaminem, zaś pozostałe dziesięć plemion izraelskich oddać w ręce dawniejszego sługi S., a potem buntownika, Jeroboama. W tradycji żydowskiej postać S. otoczona jest wielkim szacunkiem; w Biblii orazw
innych źródłach, wielokrotnie opisywano jego niezwykłą, pochodzącą
z błogosławieństwa Bożego mądrość, którą przewyższał wszystkich mędrców
swojej epoki. S. słynął też z aforyzmów (Przysłów Księga), których miał ułożyć 3 tys., i z poezji (1005 utworów poetyckich; 1 Krl 5,12). Uczeni przypisywali mu później także autorstwo Pieśni nad pieśniami (która miała powstać w czasach młodości S.), Księgi Przysłów (napisanej w wieku dojrzałym) i Księgi Koheleta (mającej pochodzić z okr. późnej starości), a także Testamentu Salomona. W midraszach zawarta jest informacja, że S. był jednym z autorów Psalmów (także Psalmów apokryficznych, znanych jedynie z przekładów na język syr. i grec.) oraz, że znał język zwierząt i ptaków. Za czasów S.
nastąpił kres niezależności plemion izraelskich; odtąd ich członkowie
znajdowali się w organizacyjnych ramach okręgów rządowych, byli
zobowiązani do płacenia podatków, podlegali poborowi wojskowych oraz
zaciągowi do rozmaitych prac; system plemienny został złamany, m.in.
poprzez rozwój kultury miejskiej, handlu; zaczęła też upadać demokracja
plemienna; wzajemne więzy plemion izraelskich istniały już odtąd tylko
jako tradycja religijna. O panowaniu S. opowiadają księgi biblijne (1 Krl 2,12-46; 3-11; oraz 2 Krn 1-9).
