parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Herzl Teodor

Herzl Teodor

(1860 Peszt, Węgry – 1904 Edlach, Austria) – twórca politycznego syjonizmu, założyciel i pierwszy przewodniczący Światowej Organizacji Syjonistycznej (ŚOS). Wychowywał się w zamożnej rodzinie żydowskiej w Peszcie. W 1878 ukończył ewangelicką szkołę średnią o profilu klasycznym. W tym samym roku rodzina przeniosła się na stałe do Wiednia. H. studiował prawo na tamtejszym uniwersytecie. Był członkiem niem. organizacji studenckiej Albia, z której odszedł w proteście przeciwko antysemityzmowi. W 1884 uzyskał doktorat z prawa i pracował przez krótki czas w sądach Wiednia i Salzburga, a następnie zajmował się twórczością literacką. W 1891–1895 był paryskim korespondentem „Neue Freie Presse”. Początkowo uważał, że tzw. kwestia żydowska – jako problem społecznym – może zostać rozwiązana przez zbiorową konwersję Żydów i ich ostateczną asymilację. Ogromne wrażenie zrobił na nim wzrost antysemityzmu, a zwłaszcza proces Dreyfusa. Doszedł do wniosku, że jedynym rozwiązaniem kwestii żydowskiej może być masowy exodus Żydów z krajów osiedlenia i stworzenie przez nich własnej siedziby narodowej. Wiosną 1895 bezskutecznie próbował przekonać do poparcia tej idei barona M. de Hirscha. Następnie powrócił do Wiednia, gdzie został redaktorem części lit. „Neue Freie Presse”. Spotykał się z wieloma znaczącymi osobistościami świata żydowskiego, ale nie zdołał ich przekonać do poparcia idei zorganizowania specjalnej komisji badawczej, która miała przygotować program rozwiązania kwestii żydowskiej. Idee H. popierał w tym czasie jedynie M. Nordau. Pod wpływem niepowodzeń, H. postanowił przedstawiać swoją koncepcję żydowskiej opinii publicznej, redagując na nowo i publikując w 1896 w Wiedniu Państwo żydowskie. Idea masowej emigracji Żydów z miejsc ogarniętych lub zagrożonych antysemityzmem, została przyjęta z mieszanymi uczuciami, szczególnie przez Żydów zachodniej Europy, nawet przez część ludzi związanych z ruchem Chowewej Syjon; jedni uznali plan H. za zbyt radykalny, inni przyjęli go z entuzjazmem. H. odbył wiele spotkań, które miały zjednać dla owego projektu głowy państw. Brak powodzenia w zabiegach u wielkiego wezyra, o wyrażenie przezeń zgody na osadnictwo żydowskie w Palestynie i o autonomię dla tego terytorium w ramach imperium otomańskiego, z prawem do żydowskiej samoobrony, a także odrzucenie programu przez barona Edmunda Rotszylda (Rotsztyldowie), skłoniły H. do stworzenia organizacji syjonistycznej. Pierwszy Światowy Kongres Syjonistyczny został zwołany w 1897 (por. bazylejski program). Dla propagowania idei syjonistycznej H. założył tygodnik „Die Welt”, którego pierwszy numer ukazał się w czerwcu 1897. H. postanowił poświęcić swój wysiłek realizacji dwóch celów: stworzeniu żydowskiej siedziby narodowej w Palestynie, za zgodą Turcji i wielkich mocarstw, na drodze negocjacji dyplomatycznych; oraz utworzeniu ŚOS. Wkrótce po I Kongresie, dzięki staraniom H., został założony Jewish Colonial Trust, który miał stanowić podstawę finansową dla negocjacji z Turcją. Nie udało się jednak zebrać planowanego kapitału udziałowego. Niepowodzeniem zakończyło się także spotkanie H. z Wilhelmem II, podczas podróży cesarza na Bliskim Wschód w listopadzie 1898, choć cesarz obiecywał poparcie sprawy H. u sułtana. Samemu H. także nie udało się przekonać sułtana do zgody na osadnictwo żydowskie w Palestynie, w zamian za program naprawy gospodarczej imperium. W 1902 H. opublikował pracę Altneuland. Tego samego roku został zaproszony do Londynu, by zeznawać przed Królewską Komisją dla Spraw Imigracji. Stwierdził wówczas, że sprawa imigracji żydowskiej do Wielkiej Brytanii nie istniałaby, gdyby Żydom ofiarowano inne terytorium, na którym mogliby się osiedlić. W ten sposób planował znaleźć drogę tymczasowego złagodzenia sytuacji prześladowanej ludności żydowskiej; nie oznaczało to jednak rezygnacji z celów wytkniętych w programie bazylejskim. H. miał przy tym na myśli także tereny bliskie Palestynie – Cypr lub Synaj, co mogło skłonić Turcję do większej elastyczności wobec programu syjonistycznego. Projekt osadnictwa na Synaju zyskał poparcie Josepha Chamberlaina, sekretarza do spraw kolonii, ale został ostatecznie zarzucony, w wyniku zdecydowanego sprzeciwu Egiptu. W 1903 Chamberlain wysunął sugestię ewentualnego osadnictwa żydowskiego w Ugandzie (ugandyjski plan osiedlenia). H., pod wpływem wiadomości o pogromie w Kiszyniowie, wstępnie przyjął ten projekt. Nie zarzucił jednak starań o uzyskanie poparcia międzynar. dla programu syjonistycznego. W 1903 odbył podróż do Rosji, gdzie udało mu się uzyskać obietnicę rosyjskiej interwencji u sułtana. W 1904 spotkał się z papieżem, z królem Włoch i z członkami rządu włoskiego. Początkowe poparcie H. dla projektu ugandyjskiego spowodowało konflikt z wieloma działaczami ŚOS, którzy oskarżyli go o zdradę najważniejszego celu syjonistów – stworzenia żydowskiej siedziby narodowej w Palestynie. H. udało się jednak uniknąć rozpadu w ruchu syjonistycznym. W 1949 jego ciało zostało przeniesione z Wiednia do Izraela i pochowane na Wzgórzu Herzla w Jerozolimie. (Pamiętniki H. zostały przełożone na język polski przez J. Appenszlaka; t. 1, Warszawa 1932).

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]