Gwiazda Dawida

Gwiazda Dawida

Tarcza Dawida (hebr. Magen Dawid; jid. Mogen Dowid), zw. też Pieczęcią Salomona; Gwiazdą Syjonu – heksagram; sześcioramienna gwiazda utworzona z dwóch splecionych trójkątów równobocznych; obecnie najbardziej powszechny i uniwersalny symbol judaizmu i żydowskiej tożsamości. Jako symbol, heksagram był wykorzystywany od bardzo dawna, przede wszystkim jako obraz harmonii, na którą składają się przeciwstawne siły (czynnik męski i żeński; ogień i woda itp.). Używany był jako ornament lub znak magiczny, zarówno przez chrześcijan, muzułmanów, jak i żydów. Pojawiał się także w różnego rodzaju zastosowaniach w naukach tajemnych (magii, alchemii itp.). Choć najwcześniejszy znany przykład użycia go w Palestynie pochodzi z VI w. p.n.e., to jednak początkowo stanowił raczej rodzaj ornamentu, rzadko wykorzystywanego np. w sztuce kultowej. Bardzo długo to menora była głównym symbolem judaizmu. Przypuszczenia wiążące G.D. z samym królem Dawidem, Akiwą ben Josefem, Bar Kochbą czy wreszcie kabalistami, a zwłaszcza z I. Lurią, nie znajdują potwierdzenia w żydowskiej literaturze. Znak ten daje się powiązać z magią i tzw. kabałą praktyczną. Zgodnie z legendą, miał on być umieszczony na sygnecie magicznym króla Salomona, dzięki któremu monarcha sprawował kontrolę nad duchami i demonami. Dlatego heksagram bądź pentagram, pojawiał się często na średniowiecznych i późniejszych amuletach. Rozwinięciem przytoczonej legendy była opowieść o tarczy króla Dawida, która miała go chronić przed wrogami. Heksagram był również uważany za symbol mesjański, poprzez powiązanie go z osobą Dawida, z którego rodu miał pochodzić Mesjasz. W tym kontekście znak ów pojawiał się w popularnej wśród Żydów aszkenazyjskich szabatowej lampie, zw. judensztern (niem. Judenstern) (por.: szabat; szabaśnik), ale też jako popularny znak wśród zwolenników fałszywego Mesjasza Sabataja Cwi. Heksagram występował także w emblematyce heraldycznej oraz w znakach używanych przez żydowskich drukarzy. W 1354 cesarz Karol IV nadał Żydom praskim przywilej, zgodnie z którym mogli oni używać własnej flagi z sześcioramienną gwiazdą. Stąd znak ów zaczął się rozpowszechniać, zwłaszcza w Europie Wschodniej. W XVIII w., wraz z rozwojem idei emancypacji, G.D. została spopularyzowana jako znak przeciwstawiony emblematowi krzyża. W 1897 stała się symbolem ruchu syjonistycznego. Uznawana obecnie za symbol judaizmu i żydostwa, spotykana jest często jako element zdobniczy na macewach (por. symbolika nagrobków) i przedmiotach kultowych, a także w biżuterii. W interpretacji Franza Rosenzweiga, G.D. stała się symbolicznym przedstawieniem dwóch triad, obrazujących podstawy wiary Żydów: Stworzenia, Objawienia i Zbawienia oraz Boga, Izraela i Świata. Znak ten został również użyty przez hitlerowców do stygmatyzacji narodu skazanego na Zagładę (por. opaski żydowskie). Wizerunek G.D. znajduje się obecnie na fladze państwa Izrael. Izraelskie stowarzyszenie pierwszej pomocy nazwane zostało Magen Dawid Adom, czyli Czerwona Tarcza Dawida, analogicznie do Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca w innych krajach.