parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Niger Samuel

Niger Samuel

właśc. Czarny Samuel (Szmuel) (1883 Dukor, gubernia mińska – 1955 Nowy Jork) – krytyk literacki, historyk literatury, publicysta; brat poety, Daniela Czarnego, i działacza Bundu, Borucha Vladka (Władka) (1886-1938). Był najmłodszym spośród pięciu braci. W młodości pozostawał pod wpływem chasydyzmu i zamierzał zostać rabinem. Kiedy w Mińsku zetknął się z ideologią syjonistyczną i socjalistyczną, przystąpił do Syjonistyczno-Socjalistycznej Partii Pracy „Hitachdut” i uczestniczył w jej nielegalnej działalności. Aresztowany i torturowany nie zaprzestał anonimowej publicystyki. Pierwsze próby literackie N. powstały w języku hebrajskim i rosyjskim; od 1905 pisał głównie w języku jidysz. Swoim esejem o Sz. Aszu (1907) rozpoczął karierę krytyka literackiego. W 1908, razem z A. Weiterem i Sz. Gorelikiem, założył w Wilnie magazyn „Literarisze Monatszriftn” (jidysz, Miesięcznik Literacki). Eseje N. były publikowane w licznych periodykach. Po odbyciu studiów filozoficznych i literaturoznawczych w Berlinie i Bernie, w 1912 powrócił do Wilna, by wydawać pismo „Di Jidisze Wełt” (jid., Żydowski Świat). Następnie wydawał „Der Pinkes. Jorbuch far der geszichte fun der judiszer literatur un szprach, far folklor, kritik un bibliografie” (jid., Pinkas. Rocznik poświęcony historii literatury żydowskiej, języka, folklorowi, krytyce i bibliografii, 1913). Wydał też wówczas między innymi Z. Rajzena Leksikon fun der jidiszer literatur un prese (jid., Leksykon literatury i prasy żydowskiej, 1 t., 1914). W czasie I wojny światowej N. pozostawał w sporze z grupą modernistów o kryteria oceny literatury; uważał, że wyznacza je światowa klasyka. Eseje z tego czasu zostały wydane w 1922 pt. Szmuesn wegn bicher (jid., Pogadanki o książkach). W 1918 wydawał w Moskwie tygodnik „Kultur un Bildung” (jid., Kultura i Wychowanie), a w 1919 w Wilnie miesięcznik „Di Naje Wełt” (jid., Nowy Świat) oraz – razem z Weiterem – tygodnik literacko-kulturalny „Di Woch” (jid., Tydzień; ukazały się 4 numery). Kiedy wojsko polskie zajęło miasto, N. został uwięziony. Po uwolnieniu i pod wrażeniem tragicznej śmierci Weitera wyjechał do Nowego Jorku. Tam wszedł w skład redakcji dziennika „Der Tog” (jid., Dzień); odtąd, przez 35 lat, pisał cotygodniowe przeglądy nowości księgarskich i artykuły o literaturze. Współpracował też z wieloma nowojorskimi czasopismami, między innymi z: „Jewish Daily Forward”, „Dos Naje Łebn” (jid., Nowe Życie), „Kinder Żurnał” (jid., Pismo dla Dzieci). Wydał miedzy innymi księgę poświęconą Ch. Żytłowskiemu (Dos Żitłowski-zamłbuch, 1929); był współwydawcą księgi poświęconej Weiterowi (Wajter-zamłbuch, 1920). Działał społecznie w żydowskich organizacjach i instytucjach, miedzy innymi w: Sholem Aleichem Folk Institute, Louis LaMed Foundation for the Advancement of Hebrew and Yiddish Literature (pod jego auspicjami wydał studium Di cwejszprachikajt fun undzer literatur; Dwujęzyczność w naszej literaturze, 1941), Central Yiddish Culture Organization, Jewish Writers Union, Yiddish PEN-Club, Jewish Publication Society of America. Był filarem JIWO, od chwili założenia tej instytucji; współuczestniczył w wydawanych przez nią publikacjach – „Pinkes fun Amoptejl” (jid., Pinkas Amerykańskiego Oddziału JIWO, 1928) i „Jorbuch fun Amoptejl” (jid., Rocznik Amerykańskiego Oddziału JIWO, 1938). W latach 40. brał udział w wydawaniu miesięcznika literackiego „Di Cukunft” (jid., Przyszłość). N. był uważany za najlepszego, a zarazem życzliwego i obiektywnego krytyka żydowskiego swego pokolenia. Był bardzo płodnym twórcą; wydał miedzy innymi książki poświęcone Mendele Mojcher Sforimowi (1928, 1936), P. Hirschbeinowi (1941), Sz. Aszowi, H. Leiwikowi, I.L. Perecowi (1952; wydał też jego dzieła zebrane Ałe werk fun I.L. Perec, 1947). W 1948 był współzałożycielem Kongresu Kultury Żydowskiej (był także współwydawcą dzieła Leksikon fun der najer jidiszer literatur; jidysz, Leksykon współczesnej literatury żydowskiej). Po śmierci N. zostały wydane jego: Jidisze szrajber in Sowiet-Rusłand (jid., Żydowscy pisarze w sowieckiej Rosji, 1958), Bleter geszichte fun der jidiszer literatur (jid., Karty z dziejów literatury żydowskiej, 1959) i Kritik un kritiker (jid., Krytyka i krytycy, 1959).

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]