Weiter A. (Abraham)

Weiter A. (Abraham)

(pseud. lit.), właśc. Ajzyk (Eisik) Meir Deweniszski (1878 Beniakon na Wileńszczyźnie – 1919 Wilno) – pisarz, dramaturg, publicysta, piszący w języku jidysz, działacz polityczny, wydawca. Był synem (jedynakiem) karczmarza. Wychowywał się u dziadka, który uważał, że karczma nie jest odpowiednim miejscem do wychowywania dziecka. Do jego nauki zatrudniano prywatnych nauczycieli. Kiedy ukończył 13 lat,został wysłany na naukę do rabina w Solecznikach, Smorgoniach, gdzie studiował Talmud. Dużo czytał (w języku jidysz i hebrajskim). Przyjaźń ze zrusyfikowanym Polakiem-rewolucjonistą sprawiła, że związał się z ruchem rewolucyjnym, a następnie został członkiem Bundu. Był więziony w 1899 i w 1902-1904. Brał udział w rewolucji 1905 (Wilno, Łódź, a potem znowu Wilno). W Wilnie odgrywał w ruchu rewolucyjnym jedną z kluczowych ról; nazywano go nawet żartobliwie „wileńskim gubernatorem”; współpracował z „Siewiero-Zapadnym Słowom” (potem „Siewiero-Zapadnyj Gołos”). Po rewolucji znowu włączył się w działalność Bundu; dużo publikował w prasie. W 1912 został zesłany na Sybir na trzy lata (współpracował tam z pismem „Sibirskaja Żizń”). W 1917 powrócił do Petersburga, podjął pracę. W czasie rewolucji październikowej zmieniał miejsca zamieszkania, by w końcu 1918 powrócić do Wilna. Razem z S. Nigerem założył tygodnik kulturalny „Di Woch” (jid., Tydzień; ukazały się 4 numery). Zginął z rąk żołnierzy polskich, drugiego dnia po ich wkroczeniu do Wilna. Debiutował w 1898. Jego wczesne opowiadania, sztuki i eseje były silnie powiązane z ideologią partyjną. W drugim okresie twórczości (od 1906) uwolnił się z zależności od polityki. Wraz z S. Nigerem i Sz. Gorelikiem, należał do grona twórców miesięcznika literackiego „Literarisze Monatszriftn” (jid., Miesięcznik Literacki, 1908). Do najbardziej znanych dramatów W. należą: Fartog (Świt, 1907), w symbolicznej formie ukazujący nastroje żydowskich intelektualistów w czasie rewolucji 1905; In fajer (W ogniu, 1910) oraz Der sztumer (Milczący, 1912) – poświęcone młodzieży żydowskiej poszukującej dla siebie miejsca w zmieniającym się świecie. Dzieła zebrane W. ukazały się w 1923.