demaj

demaj

Demaj (hebr., dosł.: przedmiot wątpliwy; zboże lub owoce, co do których mogą się nasuwać wątpliwości, czy wydzielono z nich należną kapłanom dziesięcinę) – 1. pojęcie odnoszące się do ziemiopłodów kupowanych u człowieka, nie posiadającego dostatecznej wiedzy o Prawie Mojżeszowym (por. am ha-arec), co do których może zachodzić podejrzenie, że nie stały się czyste rytualnie, poprzez spłacenie należnych dziesięcin. Powstało kilka teorii dotyczących jego etymologii, np. w Szulchan Aruch została ona wywiedziona od słów de mea – „od stu”, co miało oznaczać 1%. W starożytności Żydzi oddawali trzy rodzaje dziesięcin; przy czym z należnej lewitom (zwanej w j. hebr. maaser riszon = pierwsza dziesięcina), dziesiąta część (hebr. t(e)rumat maaser) była przeznaczona dla kapłanów i to ona właśnie miała charakter sakralny. W związku z tym, kupujący winien był wnieść na jej poczet 1% wartości zakupionych ziemiopłodów. Pojęcie d. jest bardzo stare i prawdopodobnie wiąże się z okresem rządów Jana Hyrkana I, kiedy pod jego panowaniem znalazły się nowe prowincje – zwłaszcza ze względu na podporządkowanie owemu władcy Idumejczyków, którzy siłą zostali zmuszeni do przyjęcia judaizmu. Wówczas pojawiła się duża grupa ludzi źle obeznanych z Prawem Mojżeszowym, a równocześnie stanowiących konkurencję dla płacących dziesięciny producentów. Do czasu, gdy istniała silna władza świec., która ściągała należności z tytułu dziesięcin, d. miał bardziej teoretyczne znaczenie. W późniejszym okr. ta instytucja prawna stała się bardzo ważna dla chawerim (tj. szczególnie pobożnych członków bractw religijnych), którzy – dążąc do podtrzymania obowiązujących przepisów prawa – używali żywności, jedynie po spełnieniu zobowiązań, dotyczących dziesięcin. Halach. uregulowania dotyczące powyższych zagadnień zawiera talmudyczny traktat Demaj (por.2.). (Zob. też: Maaser Riszon; Maaser Szeni) 

2. nazwa trzeciego traktatu pierwszego porządku Miszny (Zeraim), liczącego 7 rozdziałów; dotyczy zasad i sposobu obliczania, pobierania i składania dziesięcin. Zawiera listę produktów nie podlegających temu obowiązkowi i wyliczenie celów, do jakich mogą zostać użyte, a także rozmaite praktyczne wskazówki, odnoszące się do poboru dziesięciny w sytuacjach kłopotliwych, np. gdy sad znajduje się w Syrii. Dodatkowe informacje nt. produktów występujących w Erec Israel, uważanych za demaj (por. 1.), znajdują się w TJ oraz Tosefcie.