jesziwa w Wołożynie

jesziwa w Wołożynie

jedna z najsławniejszych uczelni talmudycznych w XIX w., w późniejszym okresie zwana Ec Chajim (hebr., Drzewo Chaima), ku czci jej założyciela. Powstała z inicjatywy Gaona Wileńskiego, który Chaimowi z Wołożyna powierzył jej założenie w tym niewielkim miasteczku w powiecie oszmiańskim. Miano w niej wykładać nauki talmudyczne, bez stosowania pilpulu, oraz pracować nad całą literaturą religijną, a nie – jak to bywało w innych jesziwach – nad jej fragmentami. Miała to być uczelnia przyjmująca tylko dobrze przygotowanych studentów. Urzeczywistnienie tego planu nastąpiło w 1803. Studenci mieli zapewnione skromne utrzymanie (co najmniej jeden gorący posiłek dziennie, wydawany w osobnym budynku; niewielkie „stypendia” oraz noclegi na ławach szkolnych). Pieniądze na utrzymanie uczelni i na jej rozwój pochodziły z subsydiów gmin żydowskich oraz ze środków gromadzonych za pośrednictwem agentów, działających z polecenia rosz jesziwy. Kierownictwo uczelni w 1821 przejął po ojcu Izaak ben Chaim z Wołożyna. Władze carskie nakazały jej zamknięcie w 1824. Mimo to, j. w W. działała i rozwijała się nadal (od 1843 za oficjalną zgodą władz). Od 1849 stanowisko rosz jesziwy zajmował zięć Izaaka, Eliezer Izaak, a po jego śmierci (1853) – współpracujący z nim N.C.J. ben J. Berlin. Energiczne rządy ostatniego z wymienionych przyczyniły się do dalszego rozwoju uczelni. Współpracujący z nim J.B. Sołowiejczyk próbował wprowadzić do studiów elementy pilpulu, której to tendencji przeciwstawił się skutecznie rosz jesziwa. Popularna wśród ortodoksów uczelnia była atakowana przez maskili, którzy uważali, że jest rozsadnikiem „fanatyzmu” religijnego. W 1858 j. w W. ponownie została oficjalnie zamknięta, jednak działała nadal (w latach 70. XIX w. miała ok. 300 studentów; w latach 80. – ok. 400). Sytuacja powtórzyła się w 1879, gdy miejscowe władze zamknęły jesziwę na skutek donosów maskili, żądających wykonania przepisów z 1859, nakazujących wprowadzenie do programu nauk świeckich. Mimo przenikania do środowiska studenckiego nowych idei, kierownictwo uczelni stawiało skuteczny opór wspomnianym innowacjom. W 1891 Wileński Okręg Naukowy wydał Prawiła o wołożynskom jeszibotie, nakładając obowiązek poświęcania przedmiotom świec. przeszło 50% czasu nauczania, przy równoczesnym jego drastycznym ograniczeniu. Władze uczelni nie widziały możliwości utrzymania tożsamości jesziwy w tym kształcie i ostatecznie została ona zlikwidowana w styczniu 1892. W 1899 w Wołożynie powstała nowa jesziwa, która nie uzyskała już jednak takiej pozycji, jak jej poprzedniczka. W czasie I wojny świat. została przeniesiona do Mińska. Wznowiła działalność w 1921 i prowadziła ją aż do okresu Holokaustu. Wśród studentów j. w W. było wiele zasłużonych postaci, wśród nich pisarze Ch.N. Bialik i M.J. Berdyczewski.