Małe (Mniejsze) traktaty talmudyczne

Małe (Mniejsze) traktaty talmudyczne

(hebrajski, Mas(s)echtot ktonot); w Halachot G(e)dolot nazywane Chiconi'ut (hebrajski, Strona zewnętrzna; „Heretyckość”) – kilkanaście krótkich traktatów, które nie weszły do kanonu Talmudu, umieszczane w drukowanych wydaniach tego dzieła na końcu porządku Nezikin. Ich nazwa nie pochodzi od rozmiarów lecz jest związana z traktowaniem ich, jako dodatków do zasadniczego korpusu Talmudu. Utwory te powstawały zapewne pod wpływem rozwoju dyskusji nad różnymi zagadnieniami halachy. Z czasem, nagromadziło się tyle pochodzącego z niej materiału, że aby go opanować, zaczęto tworzyć „kompendia”, zbierające zarówno hag(g)ady, jak i materiał halachiczny. M.t.t. były: a) cytatami z Talmudu, referującymi jego zawartość dotyczącą danej kwestii, ale także uściślającymi redakcję, stosującymi skróty itp.; b) nowym materiałem lub dokonaniem istotnych korekt (wynikającym z rozwoju nauki talmudycznej). Niektórzy uczeni uważają je za pierwsze dzieła, powstałe po skodyfikowaniu Miszny, które przekazują informacje dotyczące rozwoju praktyki religijnej judaizmu. Czas powstania M.t.t. jest trudny do jednoznacznego określenia. W formie, w jakiej do nas dotarły, zostały zredagowane w okresie gaonów na terenie Babilonii, być może około 400 n.e. Jednak zapewne większość z nich miała palestyńskie korzenie. Potem wcześniejsze wersje były przepracowywane w babilońskich akademiach talmudycznych, np. Ewel Rabati cytowany jest w Talmudzie, jednak według wersji różniącej się od znanej obecnie, a również sam tytuł ( Rabati) sugeruje, że obok „Wielkiego” musiał istnieć jakiś traktat „Mniejszy”. Niektórzy badacze wysuwali nawet sugestie, że być może, pierwotnie istniała jedna wersja tego traktatu, z której powstały dwie następne – wspomniana już „Wielka” i „Mniejsza”. Przynajmniej niektóre z M.t.t. były znane średniowiecznym uczonym żydowskim (np. Majmonidesowi, Nachmanidesowi). Po raz pierwszy, w formie obecnie przyjętej, zostały one zamieszczone w Talmudzie Babilońskim, wydanym przez wileńską oficynę Rommów w 1886. Oprócz M.t.t., omówionych w odrębnych hasłach (por.: Awadim; Awot de-Rabi Natan; Derech Erec Raba; Derech Erec Zuta; Ewel Rabati; Gerim; Kal(l)a; Kutim; Sefer Tora; Sof(e)rim), odrębne traktaty noszą tytuły ściśle odpowiadające ich treści: T(e)fil(l)in (por. filakteria); Cicit (por. cyces); Mezuza (por. mezuza). Autorem najbardziej cenionych w literaturze rabinicznej komentarzy do M.t.t. jest Wielki Gaon Wileński; zostały one opublikowane przez jego ucznia, I. Mendla, w Szkłowie w 1804. (Zob. też mas(s)echet)