parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Sanhedryn Wielki

Sanhedryn Wielki

(hebr. Sanhedrin G(e)dola, zw. też Be(j)t Din ha-Gadol = Wielki Sąd) – 1. w starożytności rada składająca się z 71 członków, stanowiąca ciało o trudnych do sprecyzowania kompetencjach, łączących w sobie funkcje prawodawcze, sądownicze i edukacyjne, z siedzibą w Jerozolimie, zbierająca się w Komnacie Ciosanych Kamieni na wzgórzu świątynnym. Przewodniczyli mu nasi i aw be(j)t-din, którym pomagał mufla, jako doradca. Pierwotnie S.W. pełnił zapewne funkcję rady przy królu bądź arcykapłanie (niektórzy wywodzili go od instytucji Wielkiego Zgromadzenia), by po upadku Królestwa stać się najwyższym autorytetem religijnym i prawnym, a w okresie rzymskiego panowania – także nacz. reprezentacją ludu Izraela wobec władz Cesarstwa. Skład S.W. ulegał zmianom i w różnych okresach przewagę w nim mieli saduceusze bądź faryzeusze. Jego członkowie zasiadali w półkolu, tak, by nawzajem mogli się widzieć. Jako pierwsi, wypowiadali się członkowie niżsi rangą, by nie krępowało ich zdanie osób, cieszących się wyższym autorytetem (por. głos większości). S.W. posiadał rozległe kompetencje legislacyjne, polegające nie tylko na autorytatywnej interpretacji Prawa, ale również na wydawaniu g(e)ze(j)rot i tak(k)anot. Ustalenia te były obowiązujące w Erec Israel, a ich przyjęcie w diasporze zależało od akceptacji lokalnych społeczności. S.W. ustalał również kalendarz rel., co sprawiło, że stał się ważnym elementem uniformizacji życia religijnego w Palestynie i w diasporze. Był też ciałem edukacyjnym, m.in. poprzez uczestnictwo studentów w jego obradach. S.W. był najwyższym sądem apelacyjnym. Osądzał sprawy najwyższych dostojników, w tym również króla i arcykapłana. Do jego kompetencji należały także procesy wymagające określenia (definiowania) Prawa, a więc przede wszystkim dotyczące fałszywych proroków oraz sekt religijnych. Od jego członków wymagano znajomości języków (by nie musieli korzystać z pomocy tłumaczy) oraz magii (w wypadkach procesów czarnoksiężników). Na podstawie różnych przesłanek i ze względu na wpływ na całość życia wyznawców judaizmu w okresie Drugiej Świątyni w Palestynie, niektórzy badacze wysnuwają supozycje, iż w Jerozolimie – obok S.W. – działały dwa bądź nawet trzy sanhedryny zajmujące się sprawami politycznymi (a może i administracyjnymi), które obradowały w domu arcykapłana. W każdym bądź razie, w sprawach związanych z materią polityczną, arcykapłan przewodniczył obradom S.W., nawet jeśli był jego zwykłym członkiem (w okr. rzym. przewodniczył mu on ex oficio). (Por. też: Sanhedrin; smicha). 2. Sanhedryn Wielki, utworzony z inicjatywy Napoleonana na wzór starożytnego s., zwołany do Paryża w 1807. Jego zadaniem było zaakceptowanie uchwał podjętych przez wcześniej obradujące (od 26 VII 1806) Zgromadzenie notabli żydowskich i nadanie im odpowiedniej rangi. Zgodnie z cesarskim poleceniem, większość jego członków była rabinami bądź uczestnikami wspomnianego Zgromadzenia notabli (17 rabinów, 25 notabli „świeckich”, 29 osób mianowanych przez prefektów). Pochodzili oni głównie z Francji i północnych Włoch, ale byli też wśród nich wysłannicy gmin żydowskich z Holandii i zachodnich Niemiec. Przedstawiciele gmin ze środkowej i wschodniej Europy nie przybyli. Dzięki temu nowemu ciału, Napoleon spodziewał się pozyskać przychylność europejskiej elity żydowskiej dla własnych celów politycznych w przededniu pruskiej kampanii, a co za tym idzie – także zapewne wsparcia finansowego podejmowanych działań. S. ten pod przewodnictwem rabina z Alzacji, Dawida Sintzheima, obradował od 9 lutego do 6 kwietnia wspomnianego roku. Po powstaniu Państwa Izrael propozycja odtworzenia s. w Jerozolimie nie uzyskała dostatecznego poparcia ze strony Ortodoksyjnego Rabinatu. (Zob. też: be(j)t din; Sanhedrin; oraz Reifmann Jakub)

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]