parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Sejm Żydów Litwy

Sejm Żydów Litwy

właśc. Sejm Głównych Gmin Żydowskich Państwa Litwy (hebr. Waad ha-Kehil(l)ot ha-Riszonot be-M(e)dinat Lite); Waad Litwy – naczelny organ samorządu żydowskiego Litwy, zarządzający całokształtem życia Żydów, utworzony po odłączeniu się od Sejmu Żydów Korony w sierpniu 1623, na zjeździe w Brześciu i działający do 1764. W jego skład początkowo wchodziły trzy duże gminy żydowskie: z Brześcia, Grodna i Pińska, wraz z podległymi im mniejszymi gminami. Na czoło terytorialnej litewskiej organizacji gminnej w 1631 zaczęło się wysuwać Wilno, które dopiero w 1652 stało się czwartą okręgową gminą; piątą (od 1691) – po wyodrębnieniu się z gminy w Brześciu – była gmina w Słucku. Po usamodzielnieniu się, powstały nowe okręgi: nowogródzki, miński, żmudzki i tzw. Białoruska Synagoga. W okresie 138 lat istnienia S.Ż.L. odbyły się w różnych miastach 33 jego zjazdy, z których 26 miało miejsce w XVII w. Najczęściej odprawiano sesje sejmowe w Siedlcach (12), kilkakrotnie w Chołmsku (5), Brześciu (4), Zabłudowie (2) i po jednej w Prużanach, Krynkach, Olkienikach, Wilnie, Indurze, Grodnie i Mirze. W 1704-1720 S.Ż.L. zebrał się tylko raz, w Brześciu (1710), a od 1730 zjazdy odbywały się co 10 lat. Zwoływał je senior okręgowy w imieniu organizującej gminy, powiadamiając o nich zainteresowane osoby na sześć tygodni przed rozpoczęciem zjazdu. Król Jan III Sobieski 23 XII 1681 postanowił, że na Litwie „kadencyje sejmu żydowskiego raz na trzy lata przychodzą” (por. Jan III Sobieski a Żydzi polscy). S.Ż.L. składał się z dwóch grup delegatów. Do pierwszych zaliczono seniorów (starszych) głównych okręgowych gmin, którzy brali udział w przygotowaniu ustaw sejmowych i kontrolowali realizację podejmowanych na zjeździe uchwał, a także posłańców i obrońców. W 1673 pojawili się na zjeździe posłańcy, których można uważać za delegatów okręgów lub poszczególnych gmin, z zadaniem układania i rozdziału podatków, podobnie jak czynili to symplarze w Koronie. W tym samym roku wystąpili też w S.Ż.L. tzw. obrońcy gmin, których zakres działania nie jest znany; w 1721 zlikwidowano instytucję obrońców. Do drugiej grupy zaliczono rabinów, którzy w początkowym okr. uczestniczyli w zwoływanych co dwa lata sesjach; od 1662 ich udział zależał od decyzji przedstawicieli trzech głównych gmin, podejmowanych na trzy miesiące przed zwołaniem zjazdu. Obecność rabinów była pożądana, ze względu na ich kompetencje sądownicze. S.Ż.L. zajmował się przede wszystkim rozdziałem i poborem podatków, w taki sposób, aby nikt nie mógł uchylać się od ich płacenia; sprawami organizacyjnymi i sądowniczymi gmin; zagadnieniami religijnymi i wychowawczymi (szkolnictwem, przestrzeganiem norm moralnego współżycia); oraz sprawami gospodarczymi, handlem i dzierżawą. Po 1662 na posiedzeniach sejmowych omawiano zarówno zagadnienia świeckie, jak i religijne. Można sądzić, że te drugie stały się przedmiotem obrad stosunkowo późno. W 1623 S.Ż.L. postanowił, by w czasie wyborów gminnych, dodatkowo, wyłaniano też dwie osoby, których zadaniem byłaby kontrola realizacji jego uchwał. Na podstawie analizy przebiegu posiedzeń sejmowych wyodrębniono trzy okr. działalności S.Ż.L.; w pierwszym (1623-1655) przeprowadzono najważniejsze prace ustawodawcze; w drugim (1662-1704), po siedmioletniej przerwie, S.Ż.L. wprawdzie wznowił działalność, ale nie wykazywał wcześniejszej aktywności; w trzecim (1720-1763), po długiej przerwie, nastąpił dalszy spadek jego aktywności. Władze samorządu żyd. na Litwie, podobnie jak w Koronie, traciły autorytet. Wystąpił wyraźny podział na rządzących i niezadowolonych rządzonych. Ostatnie posiedzenie S.Ż.L. odbyło się w 1761, a w 1764 Sejm Konwokacyjny zlikwidował tę instytucję (podobnie jak i Sejm Żydów Korony). (Zob. też: cherem; „Jewrieskaja Starina”; marszałek sejmu; marszałek ziemstwa; Podskarbi Wielki Koronny; sejmiki żydowskie; seniorat ziemski i okręgowy; syndyk; tak(k)anot; Trybunały Sejmowe żydowskie; ziemstwo)

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]