etrog

etrog

(hebr., owoc cytrusowy [citrus medica]; jid. esreg), nazywany też rajskim jabłkiem – jeden z czterech gatunków tworzących świąteczny bukiet na Sukot. E., jako jedyny z nich, ma zarówno dobry smak, jak i miły zapach; jest symbolem Żyda, studiującego Torę i wypełniającego przykazania Boże. W czasie odmawiania Błogosławieństwa nad czterema gatunkami, e. – uważany za najważniejszy składnik – trzyma się osobno, w lewej ręce, i przyciska do serca. W tradycji żydowskiej jest on właśnie symbolem serca, najważniejszego organu ciała. To e., a nie jabłko miała zerwać Ewa w raju, by skosztować go wraz z Adamem (stąd nazwa rajskie jabłko). Nachmanides w komentarzu do Księgi Kapłańskiej (23,40) dowodził, że e. to cytryna, a równocześnie – na podstawie analizy słowa ragag (hebr., pożądać) – że to właśnie e. był zakazanym owocem. W związku z tym w Talmudzie pojawia się stwierdzenie, że ciężarne kobiety spożywające „rajskie jabłka” rodzą „pachnące [wonne] dzieci”. Z tego zaś wynikało kilka rozpowszechnionych w folklorze żydowskim wierzeń; ponieważ za grzech nieposłuszeństwa kobiety zostały skazane na rodzenie w bólach, zjedzenie „rajskiego jabłka” miało brzemiennej zapewniać ulgę w bólach porodowych; zjedzenie przez nią zdrewniałego wyrostka, przypominającego kształtem sutek, miało zapewniać męskiego potomka; odgryziona po święcie Sukot szypułka, włożona pod poduszkę, miała wpływać na uwolnienie kobiety od zaznania trudnej pracy. Zgodnie z obyczajem, przygotowując się do świąt, należy starać się, by kupić jak najpiękniejszy owoc e., bowiem uszkodzony przestaje być koszerny (kaszer; prawa o żywności; parwe; trefa). Na różnych, zamieszkanych przez Żydów terytoriach, obowiązywały rozmaite wymogi co do wyglądu i kształtu e., np. Żydzi orientalni woleli owoce okrągłe, węgierscy – owalne o gładkiej powierzchni, a galicyjscy – z chropowatą skórką. W niektórych gminach żydowskich podczas święta Tu bi-Szwat wierni nawet modlili się o piękny okaz e. na Sukot. Po zakończeniu święta zwykle z e. robiono konfiturę. Do zanoszenia e. do bóżnicy służyło specjalne, bogato zdobione naczynie (pojemnik, puszka). Miało ono zwykle kształt owocu lub miseczki i bywało wykonane ze srebra, czasem w środku złocone. Biedni używali drewnianych skrzyneczek. Niekiedy przez kilka dni trwania święta rolę naczyń na e. pełniły srebrne cukiernice.