Ahaswerus

Ahaswerus

(Ahaswer; Ahasweros; Aswerus; hebr. Ahaszwerosz; jid. Ahaszwejresz) – według tradycji biblijnej:

2. król Medów i Persów, identyfikowany z Artakserksesem I (Kserksesem), którego panowanie przypadło na 464-424 p.n.e. (według in. chronologii – 486-465 p.n.e.; Ezd 4; Ne 1,1; 2,1; 5,14; 13,6). Postać niezwykle żywa w tradycji żydowskiej; dumny, kapryśny monarcha, któremu udało się odnaleźć skarby Nabuchodonozora, jest jednym z bohaterów Księgi Estery, odgrywającym ważną rolę w obchodach święta Purim (obok Estery i Hamana). (Zob. też purimszpile)

3. najbardziej rozpowszechnione imię bohatera legendy o Żydzie Wiecznym Tułaczu (łac. Judaeus Immortalis; jid. Der ejbiker Jid), która nie wiadomo kiedy i gdzie powstała. Sugestie, że stało się to w IV w. nie znalazły naukowego potwierdzenia. Według najbardziej prawdopodobnej hipotezy, jej geneza wiąże się się z terenami wsch. byłego Cesarstwa Rzymskiego oraz nawiązuje do biblijnej opowieści o tułaczym losie Kaina, oraz – rozpowszechnionego na Wschodzie – przekonania, że Henoch, Eliasz i apostoł Jan nie umarli, lecz czekają na ponowne przyjście Jezusa (Jezus z Nazaretu). Opowieść ta wszakże nie pojawia się w apokryfach chrześcijańskich i nie była znana Ojcom Kościoła. W okresie wojen krzyżowych (krucjaty) została importowana do Europy (pierwsze o niej wzmianki pochodzą z XII w.) i szybko rozpowszechniła się w wielu wersjach i wariantach. Jej bohaterem jest Żyd (odźwierny w pałacu Piłata bądź szewc z Jerozolimy). W drodze na miejsce kaźni Jezusa miał on znieważyć go (lub też uderzyć) i ponaglać, na co Jezus miał odrzec: „Ja idę, ale ty będziesz czekać, aż wrócę”. Jest to zwulgaryzowana egzegeza wersu z Ewagelii św. Mateusza (16,28), odnoszącego się do duchowego „przyjścia Chrystusa” i rozwoju Kościoła chrześcijańskiego (po 70 n.e.). W duchu antyjudaizmu – stąd też prawdopodobnie wyżej wspomniane brzmienie imienia, nawiązujące do Księgi Estery – zapowiedź wiecznego tułactwa zaczęto odnosić do wszystkich Żydów. Samą opowieść wzbogacono licznymi szczegółami (co sto lat A. miał się odmładzać i stawać się człowiekiem ok. trzydziestoletnim, choć wiódł nędzny żywot wygnańca, to równocześnie miał być bardzo mądry oraz wzywać ludzi do pokoju i zgody). Z czasem pojawiło się też wiele podań o spotkaniach z A. (od XII do XVIII w.), a opowieść o nim zaczęła budzić zainteresowanie pisarzy (od XVIII w. – zwł. romantyków), stając się jednym z ważnych toposów literackich – m.in. także za sprawą sukcesu powieści Eugéne’a Sue Le Juif errant (1 wyd. w j. franc. t. 1–10, 1842–1843; Żyd wieczny tułacz – 1 wyd. w j. pol. 1844–1845). Choć opowieść o A. zrodziła się z ducha antyjudaizmu, to jednak niektórzy przedstawiciele świeckiej kultury żydowskiej nawiązywali do niej, jako do symbolu okrutnego losu Żydów na drogach wygnania (por. galut).