parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(hebr. Jehoszafat = JHWH sądzi) – imię kilku postaci biblijnych, pośród których najważniejszy jest czwarty król Judy; syn Asy. Według tradycji biblijnej, pochodził z rodu Dawidowego i panował przez 25 lat (najpierw jako regent – 870–867 p.n.e., a potem jako król – 867–846 p.n.e.). Obejmując tron miał 35 lat. Podobnie jak jego ojciec, był gorliwym wyznawcą religii mojżeszowej. Za czasów jego panowania, między Judą a Izraelem zapanował pokój, który został przypieczętowany małżeństwem Atalii, córki króla Izraela Achaba, z Joramem, synem J. Nadto Juda stała się niejako państwem satelickim Izraela; J. uczestniczył w kilku nieudanych wyprawach wojennych, organizowanych przez króla Izraela (na Ramot w Gileadzie, przeciwko Meszy – królowi Moabu), oraz w bitwie pod Karkar (państw zrzeszonych w lidze antasyryjskiej z Asyrią). Niepowodzeniem zakończyła się budowa floty, podjęta przez J. (1 Krl 22,49). Monarcha odniósł jednak sukces militarny w walce z napierającymi na kraj Moabitami, Am(m)onitami i plemionami z krainy Seir; wymusił płacenie haraczu przez Filistynów i Arabów. Podjął także trud wprowadzenia zmian w obowiązującym w kraju systemie cywilno-prawnym; służyło temu powołanie specjalnej komisji, złożonej z urzędników, lewitów i kapłanów, która „obchodziła wszystkie miasta Judy pouczając lud” i niosąc ze sobą Torę (2 Krn 17,9). J. prawdopodobnie uregulował też kwestie fiskalne, przeprowadzając reformy adm. w kraju; podzielił go na okręgi wojsk. i wprowadził administrację sądową, której system funkcjonował także w następnych wiekach; sędziowie wyznaczani byli przez króla, początkowo spośród miejscowej starszyzny, i osadzani w większych miastach, a w Jerozolimie powołano rodzaj sądu apelacyjnego, na którego czele stali: dla spraw cywilnych – nagid (książę z pokolenia Judy); dla spraw religijnych – arcykapłan. J. umocnił kraj, wznosząc wiele fortyfikacji. O czasach jego rządów opowiadają: 1 Księga Królewska (22,41–51) i 2 Księga Kronik (17–20; 21,1). Po śmierci tego monarchy na tron wstąpił jego syn, Joram.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.