Zeitlin Elchanan

Zeitlin Elchanan

(1900 Rohaczew k. Homla – 1942 Warszawa) – pisarz tworzący w języku jidysz; działacz polityczny i społeczny; syn Hilela Z.; brat Arona Z. Wiedzę judaistyczną zdobywał pod kierunkiem mełamedów i ojca; zaś ogólną – w warszawskim gimnazjum rosyjskim, a następnie w gimnazjum polsko-żydowskim (do 1920). Przez około rok przebywał wraz z bratem w Palestynie. Po powrocie do Polski podjął studia medyczne na UW, których jednak nie ukończył. Początkowo był związany z fołkistami; współzałożyciel fołkistowskich organizacji (młodzieżowej i akademickiej). Pełnił funkcję generalnego sekretarza partii w Warszawie i był współtwórcą Frakcji Narodowo-Socjalistycznej w jej szeregach. Jednak po niedługim czasie porzucił fołkistów. Sympatyzował z syjonistami. Prowadził rozległą działalność społeczną, m.in.: współpracował z organizacjami ukraińskimi; pełnił funkcję sekretarza generalnego warszawskiego oddziału TOZ-u oraz – przez pewien czas – był sekretarzem Zrzeszenia Pisarzy i Dziennikarzy Żydowskich w Warszawie. Jako publicysta, współpracował stale z warszawską prasą – „Dos Fołk”, „Di Tribune”, „Ilustrirte Woch”, „Der Jud” oraz „Ha-Tor” (wyd. w Jerozolimie), a także z periodykami prowincjonalnymi. Parokrotnie próbował wydawać własne czasopismo. Przez pewien czas redagował Kronikę warszawską na łamach „Der Moment”. Był współtwórcą i redaktorem gazety „Warszewer Ekspres” (potem „Unzer Ekspres” i „Ekspres”) oraz jego czołowym publicystą i krytykiem teatralnym. Po wybuchu wojny uciekł do Lwowa, skąd jednak powrócił do Warszawy. Brał udział w organizowaniu życia kulturalnego w getcie warszawskim oraz w pracach Żydowskiej Samopomocy Społecznej. Latem 1942 podupadł na zdrowiu (tyfus, cukrzyca). Zmarł śmiercią naturalną w grudniu 1942. Opublikował w formie książkowej: Dos cjonistisze Erec Jisroel in licht fun perzenłeche beobachtungen (jid., Syjonistyczny Kraj Izraela w świetle osobistych obserwacji, 1922); tomik wierszy A bichełe lider (1931); wspomnienia o kręgu literackim swego ojca In a literariszer sztub (t. 1, 1937; rękopis t. 2. zaginął w czasie okupacji; wyd. 2 – przez S. Nigera i M. Turkowa, z posłowiem brata, Arona Z., Buenos Aires 1947) oraz tom szkiców Buch un bine (Książka i scena, 1939).