Jung (Ing) Idysz (Jidysz)

„Jung (Ing) Idysz (Jidysz)”

(jid., Młody [Nowy] Jidysz) – nazwa grupy artystyczno-literackiej, działającej w 1919–1920 w Łodzi, stworzonej przez awangardowych artystów, literatów i muzyków żydowskich. Celem, jaki przyświecał jej założycielom, było poszukiwanie narodowego żydowskiego stylu i odrodzenia sztuki żydowskiej. Autorem nazwy i przywódcą ideologicznym grupy był poeta, M. Broderson; pośród jej członków znajdowali się m.in.: I. =Brauner, M. Szwarc, H. Barciński, J. Adler, I. Kacenelson, P. Lindenfeldówna, D. Matusówna, J.M. Neumann; do grona osób współpracujących z „J.I.” należeli m.in.: I. Sztern, M.Ch. Rawicz. Grupa wydawała pismo (almanach) w języku jidysz o tej samej nazwie, tj. „Jung Idysz” (trzy numery; pierwszy z datą 14 III 1919, ostatni – nr 4–6 – w listopadzie/grudniu 1920), które zawierało: prozę, poezje (Kacenelsona, Chaima Lejba Żytnickiego), manifesty, teksty o sztuce, ilustrowane pracami m.in.: Adlera, Braunera (grafiki), Szwarca (linoryty negatywowe), Barcińskiego (rysunki). W sierpniu 1919 wydała też pojedynczy, nie ilustrowany numer pisma (które w zamierzeniu miało być miesięcznikiem) „Heftn far Literatur un Kunst” (jid., Zeszyty Literacko-Artystyczne), pod red. Kacenelsona i Żytnickiego. Sztuka „J.I.” związana była z tzw. ekspresjonizmem żydowskim; tematyka i ikonografia czerpane były z hag(g)ady, kabały, sztuki ludowe; pojawiają się w niej także motywy ikonografii chrześc. (np. Szwarca Zdjęcie z krzyża). Poza nielicznymi wyjątkami (Szwarc), członkowie grupy dystansowali się od problemów społecznych i politycznych. Wpływy lewicujących ugrupowań niemieckich widoczne są jedynie w twórczości Adlera i Barcińskiego. Członkowie „J.I.” zajmowali się też teatrem, scenografią, muzyką (H. Kon), organizowali wieczory poetyckie w Łodzi i w Warszawie, wydawali własne tomiki poezji. „J.I.” współpracowała z kijowską Kultur-Ligą, warszawskim „Pikadorem”, poznańskim „Buntem”. Do 1923 członkowie grupy uczestniczyli w wystawach, organizowanych m.in. przez żydowskie środowisko w Warszawie, w Niemczech (Drezno, Berlin), oraz samodzielnie – w Białymstoku (1919). Po raz ostatni nazwa grupy pojawia się w 1921 w tomiku poezji Brodersona.