judaizm konserwatywny

judaizm konserwatywny

ruch religijny, stanowiący w okresie po emancypacji Żydów pośrednią drogę rozwoju religii żydowskiej, pomiędzy judaizmem reformowanym i jego daleko posuniętym liberalizmem (zwł. w sferze zaniechania „nieistotnych” micw) a tradycyjnym judaizmem ortodoksyjnym i jego odrzuceniem wszelkich zmian oraz naukowych studiów judaistycznych. Ideologia j.k. odwoływała się w swej genezie do dokonań uczonych pochodzących z Polski, począwszy od N. Krochmala, a skończywszy na H. Graetzu. Jej podstawy opierały się na koncepcji „pozytywnego historycznego judaizmu” Z. Frankla; akceptacji naukowych badań judaistycznych; postrzeganiu problemów religijnych w kontekście ich historycznego rozwoju i dostosowywania do zmieniających się warunków dziejowych; widzeniu w judaizmie „religii działania”, poprzez spełnianie micw i zachowanie tradycji żydowskiej. W Polsce, ze względu na specyficzne tradycje miejscowe i siłę ortodoksji, znaczna część społeczności tzw. synagog postępowych do czasu II wojny światowej miała raczej poglądy zbliżone do tych założeń, niż do skrajnych postaw judaizmu reformowanego. Frankel jeszcze przed wystąpieniem T. Herzla był zwolennikiem powrotu Żydów do Syjonu i odbudowy tam żydowskiej siedziby narodowej. Później stosunek j.k. do syjonizmu kształtował się pod wpływem filozofii Achad Ha-Ama, dzięki której w diasporze dostrzeżono źródła wzbogacające życie żydowskie, oraz – nie dyskredytując syjonizmu politycznego – jego cele widziano raczej przez pryzmat ich duchowych efektów. J.k. najpełniej rozwinął się w Stanach Zjednoczonych, gdzie stwarzał najlepsze warunki adaptacji dla przybywających tam żydowskich imigrantów (zwł. z ziem polskich). Wśród tamtejszych protagonistów tego ruchu byli także Żydzi polscy (m.in. M. Jastrow). Stając się największym ruchem religijnym wśród Żydów amerykańskich, j.k. najszybciej rozwijał się po II wojnie światowej, w 1985 obejmował ok. 830 kongregacji i ok. 1 mln 250 tys. osób. W j.k. dochodziło do podziałów. Z jednej strony, w 1922 Mordechaj Kaplan zainicjował powstanie rekonstrukcjonizmu, widzącego w judaizmie religię, wyzbytą pierwiastków transcendentnych (włącznie z negacją objawienia, wiary w naród wybrany oraz nadejście Mesjasza). Z drugiej zaś, na tle zmian w rytuale (zwłaszcza włączania kobiet do czytania Tory, od 1955 i do minjanu, od 1973), doszło do wyłonienia się Union for Traditional Conservative Judaism. Poza Ameryką Północną, j.k. rozwija się w Ameryce i Afryce Południowej. W Izraelu nosi on nazwę Masorti (hebr., Tradycyjny) i zaczął się rozwijać pełniej dopiero od lat 80. XX w., obejmując ok. 40 kongregacji.