chamec

chamec

(hebr., zakwas; jid. chomec, chumec) – produkt fermentacji zboża, który – ze względów rytualnych – bywał zakazywany prawem biblijnym; pojęcie to odnosi się do wszelkiego rodzaju ciasta wytworzonego z pięciu rodzajów ziarna: pszenicy, jęczmienia, żyta, orkiszu i owsa, jak również produktów zawierających minimalną choćby jego domieszkę, a wreszcie – wódki ze sfermentowanych zbóż. Ch. nie mógł być składany jako ofiara w Świątyni Jerozolimskiej. Odgrywa on istotną rolę w święcie Pesach. Według opisu biblijnego (Wj 12,18-20), w czasie tego święta Bóg nakazał jedzenie wyłącznie chleba „niekwaszonego” ( maca) oraz zakazał posiadania ch. w domach żydowskich, a nieprzestrzegających tego nakazu polecił wykluczyć „ze zgromadzenia Izraela”. Zgodnie z tradycją żydowską, nieużywanie ch. stanowi pamiątkę wyjścia z Egiptu, kiedy to opuszczające ten kraj rzesze Żydów spożywały chleb z ciasta, upieczonego w pośpiechu, bez zaczynu. W związku z tym w domach żydowskich, w przeddzień Pesachu, odbywa się obrządek poszukiwania ch. (b(e)dikat chamec), a następnego dnia z rana – jego niszczenia (bi'ur chamec). Dodatkowe zabezpieczenia przed złamaniem Bożych zakazów stanowią: deklaracja, że pozostający bez wiedzy domowników w ich domu ch. jest bezpański (jid. chamec bateln) i używanie naczyń, które nie miały kontaktu z ch. bądź koszerowanych przez wyparzanie ( kaszer; trefa; prawa dotyczące żywności; czystość rytualna) . W wypadkach, kiedy z jakichś względów nie można się pozbyć ch. (np. posiadając zapasy handlowe itp.), dokonuje się jego wyodrębnienia w zamkniętym pomieszczeniu i sprzedaży nie-Żydom; akt odkupienia następuje po zakończeniu święta. Ch. w Talmudzie jest metaforą złych skłonności człowieka (jecer ha-tow, jecer ha-ra). Z tego zaś wynikał pogląd moralistów, iż tak jak wyjście z Egiptu było drogą niewolników ku wolności, tak spożywanie macy i odrzucenie ch. (przez mistyków porównywanego do ciemnej chmury, przesłaniającej boskie światło) jest środkiem oczyszczenia moralnego. Spożywanie zakwasu w Pesach uznawano za bałwochwalstwo. (Zob. też Erew Pesach; Pesachim).