prozelita

prozelita

pochodzące z Septuaginty łacińskie tłumaczenie hebrajskiego słowa ger, początkowo oznaczającego cudzoziemca, a później konwertytę, który przyjął judaizm. W literaturze rabinicznej rozróżnia się dwa stopnie konwersji, a co za tym idzie – dwa rodzaje p.: 1. ger toszaw (hebr., p.-osadnik, rezydent), przyjmujący połowicznie judaizm, poprzez uznanie w obecności trzech uczonych głównych zasad tej religii (przede wszystkim wyrzeczenie się idolatrii i zobowiązanie się do przestrzegania praw Noachidów), ale nie poddający się jego obrządkom; 2. ger ha-szaar (hebr., dosł.: p. bramy), przyjmujący całkowicie judaizm i poddający się bez wyjątku jego prawom oraz obrządkom (mężczyźni obrzezaniu, kobiety i mężczyźni kąpieli rytualnej w obecności trzech daj(j)anów; a w okresie składania ofiar – także uczestnictwu w nim), przez co uzyskuje miano ger cedek (hebr., p. sprawiedliwy, ale też p.-cudzoziemiec [obcy]). Judaizm nie był religią nastawioną na pozyskiwanie wyznawców, tj. na działalność misyjną, toteż obowiązywała zasada trzykrotnego odmawiania prośbie potencjalnego p. i dopiero później przychylania się do niej. Badano też dokładnie motywy, którymi się kierował. Jeśli były one pozadoktrynalne (np. względy uczuciowe, wynikające z chęci poślubienia Żydówki [Żyda]), wówczas – z zasady – odmawiano prośbie potencjalnego p. Kiedy już jednak stał się on ger ha-szaar, nie wolno było wypominać mu jego przeszłego życia ani zachowań, gdyż uważany był za nowo narodzone dziecko Abrahama i Sary, znajdujące się pod opieką Szechiny. Zwykle przyjmował on imię Abraham ben Abraham, a w wypadku kobiety – Rut lub Sara. Jednak kapłanom nie wolno było poślubiać owych konwertytów. Zgodnie z tradycją, nie będzie też ich wolno przyjmować na łono judaizmu w czasach Mesjasza. W ciągu wieków prozelityzm niejednokrotnie pociągał za sobą prześladowania i bywał wręcz wykluczony ze względów prawnych. W prawodawstwach europejskich restrykcje tego typu utrzymały się do XIX w., a w Rosji i w Królestwie Polskim dopiero w 1905 prawnie zezwolono jedynie ochrzczonym niegdyś Żydom na powrót do judaizmu. W Polsce najsławniejszą legendą, dotyczącą p. była opowieść o W. Potockim. (Zob. też: apostazja; Gerim)