apostazja

apostazja

(grec. apostasia = odpadnięcie, odstępstwo) – porzucenie własnej wiary; w tym wypadku – konwersja z judaizmu na inną religię. W prawodawstwie halach. istnieje kilka kategorii apostatów: 1. anus (l.mn. anusim; hebr., apostata, który uległ a. pod przymusem) – w dziejach prześladowań Żydów wielokrotnie dochodziło do wymuszonej a.; była ona często pozorna, gdyż anusim, publicznie uważani za apostatów, prywatnie dochowywali wierności judaizmowi (por. marrani); 2. mumar (hebr., dosł.: ten, który się zmienił, zmieniony, od hebr. hemir = zmienić) – apostata, który odrzucił judaizm; przy czym rozróżnia się przypadek takiego, który wystąpił tylko przeciw jednemu z nakazów religii oraz takiego, który odrzucił całą Torę; równocześnie wyróżnia się: mumar lehachis (hebr., apostata popełniający odstępstwo ze „złego umysłu”) – apostatę, który popełnia akt świadomej rebelii przeciw judaizmowi, odmawiając tej religii charakteru boskiego objawienia, oraz mumar le-teawon (hebr., apostata popełniający odstępstwo z powodu lekkomyślności) – apostatę sprzeniewierzającego się judaizmowi, ze względu na duchową słabość (np. ulegającego łakomstwu, czy chęci doświadczenia nowych doznań); 3. meszum(m)ad (l.mn. meszum(m)adim, od hebr. szem(m)ad = prześladowanie i konwersja z judaizmu) – semantyczny akcent tego określenia apostaty położony jest na jego egoistyczne motywacje, w przeciwieństwie np. do samoobrony; z grona meszumadim wywodzili się często zawzięci wrogowie judaizmu. Terminy: mumar i meszumad bywają używane zamiennie. Niektórzy uczeni wywodzą etymologię określenia „ meszumad” od syr. słowa oznaczającego „chrzest”. Cenzorzy chrześcijańscy (wywodzący się często z grona meszumadim) tępili użycie tego pojęcia i nakazywali zastępować je terminem „ mumar”, przez co w dzisiejszych słownikach języka hebrajskiego ten drugi uchodzi za synonim „ochrzczonego Żyda”. Apostata nie do końca przestawał być Żydem dla swych współwyznawców. Mimo, że tracił część praw i przywilejów (np. nie mógł świadczyć przed sądem żydowskim, czy sprawować funkcji rzezaka rytualnego ( szojchet), jego dzieci mogły poślubiać Żydów i związków tych nie traktowano jako małżeństw mieszanych. A. była jednak tak ciężką przewiną, że rodzina apostaty traktowała go jak zmarłego i zobowiązana była do zachowania wszystkich ceremonii i zwyczajów związanych z żałobą po nim. Uczeni nie byli też zgodni co do tego, czy skrucha apostaty może być uznana za autentyczną. Najsłynniejszy apostata w historii Żydów Elisza ben Awuja, miał wręcz odmówić powrotu do judaizmu, uznając, że jego skrucha nie może przez Boga zostać przyjęta. Z punktu widzenia halachy, był to pogląd fałszywy. Gminy żydowskie zawsze zabiegały o nawrócenie apostatów na łono religii mojżeszowej. Było to jednak bardzo trudne, gdyż potępienie grzechu odstępstwa od wiary – uważanego za jeden z najohydniejszych – rodziło wzajemną niechęć i wrogość. (Por. też: apikojres; autodafe; prozelita; tojf gewałt)