parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1889 Bolechów – 1954 Tel Awiw) – prawnik, działacz syjonistyczny, publicysta. Od czasów gimnazjalnych był związany z ruchem syjonistycznym. Studiował w Wiedniu i Lwowie (doktor praw UJK w 1913). W okresie studiów był członkiem, a potem prezesem młodzieżowej organizacji syjonistycznej Ha-Szachar – Przedświt w Galicji Wschodniej oraz redaktorem wydawanego w języku polskim miesięcznika „Moriah”. Prowadził kancelarię adwokacką we Lwowie. Był współtwórcą i przywódcą partii Hitachdut w Galicji Wschodniej. W okresie I wojny światowej służył w armii austriackiej na froncie włoskim. Kandydował do sejmu RP w wyborach 1922 i 1928, uzyskując status zastępcy posła (w 1924 zajął miejsce zmarłego Jonasa Rubina; członek Komisji Prawnej i Ochrony Pracy; przeciwnik ugody polsko-żydowskiej i prezesury L. Reicha w Kole Żydowskim [ Al ha-Miszmar i Et Liwnot]), oraz – bez rezultatu – w 1930. Uczestniczył w Światowych Kongresach Syjonistycznych, był członkiem Komitetu Wykonawczego Światowej Organizacji Syjonistycznej, Biura Palestyńskiego i dyrektorium Keren ha-Jesod w Galicji Wsch. oraz prezydium organizacji Tarbut. Aktywnie działał na rzecz ruchu He-Chaluc i organizacji, które go wspierały. Był także publicystą; współpracował głównie z prasą żyd.owską wydawaną w języku polskim i jidysz. Był uważany za jednego z najlepszych mówców w Polsce, mówiących w języku jidysz i hebrajskim. W 1940 udało mu się przedostać do Palestyny, gdzie m.in. był członkiem KC Mapai (Robotnicza Partia Izraela) oraz działał w związkach zawodowych.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.