Purim

Purim

(hebr., od akad. pur = los, przeznaczenie; jid. Purym); Święto Losów (Losowania) – radosne święto stanowiące manifestację narodowych uczuć Żydów, które zrodziło się w gminach żydowskich wschodniej diaspory (być może w Suzie); tradycyjnie obchodzone czternastego dnia adar (ale w roku przestępnym – w adar szeni); w Polsce przypadało w lutym-marcu. Upamiętnia wydarzenia opisane w biblijnej Księdze Estery, jakie prawdopodobnie miały miejsce w poł. V w. p.n.e., tj. wybawienie Żydów z rąk Hamana (będącego archetypem antysemity; por. antysemityzm), wielkiego wezyra lub pierwszego ministra króla Medów i Persów Ahaswerusa (identyfikowanego z Artakserksesem I), dążącego do zgładzenia wszystkich Żydów w Persji. Haman, przez losowanie, miał wyznaczyć termin zagłady Żydów. W rocznicę tego wydarzenia, w dniu poprzedzającym P., tj. trzynastego dnia adar obowiązuje post, zwany Postem Estery. Głównym punktem obchodów jest odczytywanie w synagodze Księgi Estery (hebr. Megil(l)at Ester), spisanej na zwoju pergaminowym (Megil(l)a) , wieczorem w przeddzień święta oraz nazajutrz, podczas porannych modłów ( szacharit). Jeśli P. wypada w szabat, czytanie odbywa się dzień wcześniej lub odkłada się je do następnego dnia. Czytać publicznie może każdy (oprócz kobiet, upośledzonych i nieletnich), zgodnie z zasadą, że nikt, kto sam jest zwolniony od wypełniania obowiązków rytualnych, nie może pośredniczyć i pomagać innym w ich spełnianiu. Kobiety mają obowiązek wysłuchania Megilli. Za każdym razem, gdy czytający wymawia imię Hamana, zgromadzeni podnoszą wrzawę. Służą do tego specjalne grzechotki i kołatki (jid. grager). Imiona dziesięciu synów Hamana zgładzonych w akcie zemsty wymawia się jednym tchem, aby pokazać, że wszyscy zostali straceni równocześnie. W dniu tego święta do Szmone esre(j) i modlitwy po posiłku dodaje się jeszcze modlitwę Al ha-nis(s)im. W P. zakazany jest wszelki post i publiczna żałoba. Po południu spożywa się specjalny świąteczny posiłek, podczas którego nadużywanie alkoholu traktowane jest prawie jak religijny obowiązek (por. adlojada). Podaje się też trójkątne ciastka, zwane hamantaszami. Zwyczajem jest rozdzielanie jałmużny ubogim i wzajemne wymienianie przez przyjaciół purimowych prezentów, najczęściej są to słodycze; dzieci dostają od rodziców „purimowe pieniądze” (jid. purim-gełt). Urządza się także widowiska zwane purimszpilami. W jesziwach „purimowi rabini” (młodzieńcy wybrani do parodiowania swych mistrzów) wygłaszają żartobliwe wykłady. Świętu towarzyszą maskarady, tańce i zabawy dla dzieci; jest to czas żyd. karnawału. Przepisy związane z obchodami tego święta zostały zawarte w traktacie talmudycznym Megilla. Niektóre gminy ustanowiły tzw. Specjalny Purim, na pamiątkę jakiegoś ważnego w ich dziejach wydarzenia, które pozwoliło im ocaleć; np. żydowska gmina w Kownie obchodziła siódmego dnia miesiąca adar szeni „Kowieński Purim”, na pamiątkę otrzymania w 1783 szeregu praw od króla Augusta Poniatowskiego, które wyzwoliły ich od doświadczanych nieszczęść i cierpień (owe nieszczęścia i wybawienie dzięki królewskiemu edyktowi zostały opisane w specjalnym zwoju). (Zob. też: Purim Katan; purimowe talerze; Szabat Zachor; Szuszan Purim)