parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
używał pseud. literackiego J.(I.) Ben-Aharon (1885 Mława – 1942 Treblinka) – nowelista i dziennikarz, piszący w językach jidysz i hebrajskim, działacz syjonistyczny, pedagog. Pochodził z chasydzkiej rodziny. Jego ojciec był drobnym kupcem. W. otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne; uczęszczał do chasydzkiego sztybla, studiował Talmud, kabałę. Potem – pozostając pod wpływem swego krajanina, J. Opatoszu – zaczął się uczyć nowożytnego jęzka hebrajskiego oraz języków obcych. Działał w młodzieżowej organizacji syjonistycznej (w 1904 założył jej publ. bibliotekę). W 1906 został oddelegowany do Centralnego Biura Syjonistycznego w Warszawie. Ożenił się i został nauczycielem języka hebrajskiego w Gostyninie, a potem powrócił do Mławy, zajmując się pracą buchalteryjną. Pod koniec I wojny światowej odbył podróż po Europie i Bliskim Wschodzie, podczas której odwiedził Palestynę. Później zamieszkał w Płocku; pracował jako nauczyciel języka hebrajskiego w miejscowym gimnazjum. W. był przeciwnikiem terytorializmu. Pracował jako agitator i działacz młodzieżowego ruchu syjonistycznego. W 1921-1931 był instruktorem Keren ha-Jesod; wiele podróżował po Polsce. Od 1902 zaczął pisać (w języku jidysz i hebrajskim). Publikował w prasie hebrajskiej (m.in. w warszawskim „Ha-Degel” i londyńskim „Ha-Meorer”) oraz jidysz (m.in. w warszawskim: „Roman Cajtung”, wydawanym przez H. Zeitlina tygodniku „Wochnbłat” i w „Unzer Leben”). Drukowane w prasie sprawozdania z podróży na Wschód stały się podstawą jego debiutu książkowego (Min ha-Moledet; hebr., Z Ojczyzny, 1919). Następnie wydał tom filozoficznych rozważań Hegjonot we-zaazuim (1919) oraz zbiór opowiadań Maalot we-moridot (1925). W opowiadaniach z tomu Di lecte. Fun majn chsidiszer hejm (jid., Ostatni. Z mojego chasydzkiego domu, 1929) przedstawił z dużym znawstwem życie chasydów. Zostały one wyróżnione nagrodą nowojorskiego czasopisma „Forwerts” (1931) za najlepszą nowelę o sztetł. W. pisał także dla młodzieży – Ha-Kore ha-cair (1937). Podczas okupacji niemieckiej pracował w Wydziale Pracy warszawskiego Judenratu. Pisał krótkie opowiadania i prowadził dziennik, który jednak nie zachował się. W czasie likwidacji getta warszawskiego (latem 1942) został wywieziony do Treblinki.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.