Kacyzne Ałter

Kacyzne Ałter

(1885 Wilno – 1941 okolice Tarnopola) – prozaik, poeta, dramaturg, publicysta, tworzący w języku jidysz; tłumacz, fotografik. Debiutował w 1909 opublikowanym w prasie opowiadaniem w języku rosyjskim. Przeniósłszy się do Warszawy, pod wpływem I.L. Pereca, ok. 1915 zaczął tworzyć w języku jidysz. Początkowo podejmował historyczno-romantyczną tematykę (poemat Der Gajst der mejłech [Duch króla, 1919], uwidaczniający m.in. wpływy J. Słowackiego; oraz dramaty Der Dukus [Książę], 1926; por. Potocki Walenty; i Hurdus [Herod], 1926). Potem opublikował satyryczno-realistyczną powieść o tematyce współczesnej Sztarke un szwache (Silni i słabi, 1929; wyd. pełne t. 1–2, 1954). Opracował i dokończył nie ukończony przez An-Skiego dramat Tog un nacht (jid., Dzień i noc), razem z M. Arnsteinem napisał scenariusz do filmu Dybuk (według utworu An-Skiego). Był również autorem scenariusza do filmu On a hejm (jid., Bezdomni) z 1939 (według sztuki J. Gordina). Nawiązywał też do wątków kultury ludowej, m.in. w zbiorze wierszy Baładn un groteskn (Ballady i groteski, 1936). W latach 30. zbliżył się do kręgów lewicowych; m.in. publikował liczne artykuły i wydawał w 1934–1935 dziennik „Frajnd”. Współpracował z pismami „Literarisze Bleter”, „Ringen”, „Bicher Wełt”; w 1937–1939 redagował „Majn Redendiker Film” (jid., Mój Mówiony Film). Był także wybitnym fotografikiem; po 1918 prowadził w Warszawie własne studio. Uwieczniał na fotografiach m.in. reprezentantów świata kultury i ważne wydarzenia oraz współpracował z czasopismem „Ilustrirte Wełt” (jid., Ilustrowany Świat) i z nowojorskim dziennikiem „Jewish Daily Forward” (był jego fotograficznym korespondentem). W 1921 HIAS zlecił mu dokumentację procedury emigracyjnej w swej warszawskiej siedzibie i drogi wychodźczej do portu w Gdańsku. Po wybuchu wojny, wraz z żoną i córką, K. wyjechał do Lwowa. Pracował jako wydawca i kierownik artystyczny Państwowego Teatru Żydowskiego (otwartego w listopadzie 1939), pozostającego (do wiosny 1940) pod dyrekcją przybyłej z Warszawy I. Kamińskiej; współpracował z pismem „Czerwony Sztandar”, opowiadając się za niezawisłością nowej Polski, która powstanie po wojnie. Naraził się tym bardzo swym ukraińskim kolegom po piórze. Działalność K. w tym okresie ciepło wspominają polscy pisarze. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej uciekł do Tarnopola. Został zamordowany przez ukraińskich nacjonalistów (według E. Ringelbluma, schwytany podczas łapanki, został wysłany na roboty; kiedy podczas pracy znęcali się nad nim ukraińscy strażnicy, zaprotestował i został zamęczony przez nich na śmierć; według jeszcze innej relacji, po wkroczeniu Niemców, K. próbował uciekać na wschód, jednak z polecenia Wandy Wasilewskiej nie pozwolono mu wsiąść do pociągu, wiozącego uciekinierów w głąb Związku Radzieckiego). Żona K. zginęła w obozie w Bełżcu, córka – Sulamita (Chaja) K.-Reale – przeżyła wojnę na tzw. aryjskich papierach. Ze zbiorów fotograficznych K., które zachowały się w Stanach Zjedn. kilkakrotnie wydawano albumy (The Vanished World, wyd. R. Abramovitch, 1947; Image Before My Eyes, wyd. L. Dobroszycki i B. Kirshenblatt-Gimblett, 1977; Poyln. Jewish Life in the Old Country, wyd. i opr. M. Web i F. Gottesfeld Heller, 1999).