parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(akr. od ang. Hebrew Immigrant Aid Society), właśc. Hebrew Sheltering and Immigrant Aid Society (ang., Hebrajskie Stowarzyszenie Pomocy Imigrantom), nazywane Stowarzyszeniem Pomocy Imigrantom – międzynarodowa organizacja o charakterze społeczno-charytatywnym, której celem było roztaczanie opieki i udzielanie pomocy imigrantom żydowskim; utworzona w Nowym Jorku w 1909, w wyniku zjednoczenia Hebrew Sheltering House Association i Hebrew Immigrant Aid Society. HIAS udzielał pomocy materialnej i prawnej żydowskim imigrantom z Europy Środkowej i Wschodniej, a w 1917-1926 otworzył swoje biura w Europie Wschodniej i na Dalekim Wschodzie. W 1927 przystąpił do Żydowskiego Towarzystwa Kolonizacyjnego i utworzył swój europejski odpowiednik – HICEM (akr. od nazw trzech tworzących go organizacji: HIAS, ICA i EMIG-DIREKT). W 1945 HIAS rozwiązał swoją współpracę z HICEM i zaczął bliżej współpracować z Jointem. Po wojnie HIAS wznowił działalność w Polsce. 4 III 1946 MAP wydało zgodę na otwarcie przezeń biur. Zezwolono mu na legalne prowadzenie działalności informacyjnej oraz pośredniczenie w staraniach biurokratycznych, związanych z emigracją. HIAS pośredniczył też w poszukiwaniach krewnych za granicą. Przede wszystkim jednak miał on pomagać emigrantom żydowskim i opiekować się nimi; podkreślano przy tym, że organizacja ta nie prowadzi akcji propagandowej i nie zachęca do emigracji. HIAS pośredniczył także w staraniach Żydów polskich, którzy wyemigrowali nielegalnie, a następnie zwracali się do polskich placówek dyplomatycznych, z prośbą o wydanie im paszportów. Przekazywał przygotowane sprawy do Wydziału Emigracyjnego CKŻP i tylko w wypadkach szczególnie naglących zwracał się bezpośrednio do MSZ. Pomoc materialna dla niezamożnych emigrantów obejmowała przede wszystkim zakup biletu, dokonywany przez oddział HIAS w kraju docelowym. Polski oddział tej organizacji udzielał natomiast drobnych zasiłków i doraźnej pomocy na pokrycie kosztów dojazdów, koniecznych przy załatwianiu formalności emigracyjnych. Oddziałem tym (także przed wojną, od 1924) kierował Leon Alter. HIAS zaprzestał swej działalności w Polsce w 1950. W 1954 światowa organizacja HIAS połączyła się z United Service for New Americans i Departamentem Migracyjnym Jointu, tworząc United HIAS Service – międzynarodową agencję organizującą pomoc dla imigrantów z Europy Wschodniej i Afryki Północnej.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.