Szyk Artur
Szyk Artur
(1894 Łódź – 1951 New Canaan w stanie Connecticut, Stany Zjednoczone) – malarz, ilustrator, karykaturzysta, mistrz miniatury; jeden z twórców żydowskiej sztuki narodowej. Pochodził z zamożnej rodziny przemysłowca łódzkiego, Szlomo
Sz. Początkowo uczył się w pryw. szkole rysunkowej Jakuba Kacenbogena w Łodzi (1899-1901). Potem w Szkole Handlowej Zgromadzenia Kupców m. Łodzi. Po ukończeniu w niej szóstej klasy wyjechał na studia do Paryża; studiował w Académie Julian (1910-1912). Powrócił do Łodzi w 1912 i został kierownikiem artystycznym tygodnika „Śmiech”. W 1914, jako wolny słuchacz, uczestniczył w zajęciach na ASP w Krakowie. Przed I wojną światową, dzięki finansowemu wsparciu Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Muzycznego „Hazomir”, wraz z M.
Han(n)emanem i literatem A. Nisenhausem, podjął podróż na Wschód; odwiedził m.in. Konstantynopol i Palestynę. W Konstantynopolu zastał go wybuch wojny. Utracił wówczas część prac zarekwirowanych przez władze tureckie, podejrzewające
Sz. o szpiegostwo. Udało mu się oddalić te podejrzenia, dzięki zapewnieniom, że jako poddany rosyjski pragnie wstąpić do wojska, i popłynąć statkiem do Odessy. W Rosji został wcielony do wojska i skierowany na front zachodni. W końcu 1914 uczestniczył w walkach o Łódź, po czym zdezerterował z wycofującego się rosyjskiego wojska i ukrył w Aleksandrowie Łódzkim. Okres wojny spędził w Łodzi. W styczniu 1916 w łódz. Grand Hotelu wystawił rysowane przez siebie karykatury (wystawa
Rysunki aktualne okresu wojennego), związane z przeżyciami wojennymi, a także poświęcone innej tematyce miniatury i rysunki. Razem z J.
Tuwimem współpracował z kabaretem Bi-ba-bo; wspólnie też wydali tomik satyr.
Rewolucja w Niemczech (1919). Na przełomie 1918/1919 uczestniczył w wystawie Stowarzyszenia Artystów i Zwolenników Sztuk Pięknych, rysował karykatury dla czasopism („Republika”, „Ekspres Ilustrowany”, „Kurier Świąteczny”, „Mucha”). Jako ochotnik, wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej (1919-1920; awansowany do stopnia oficerskiego). W kwietniu 1921 wystawił swe prace na Wystawie Sztuki Żydowskiej, zorganizowanej przez wydawnictwo „Tel-Awiw”. W październiku 1922 wyjechał do Paryża, gdzie na początku następnego roku miał wystawę swych prac w Galerii A. Decour. We Francji pozostał przez 12 lat, po czym przeniósł się do Londynu (1937), Kanady (1940), a następnie do Stanów Zjednoczonych. Współpracował z prasą amer., tworzył karykaturę polityczną. Do Polski przyjeżdżał często, miał tu wiele wystaw, był członkiem łódzkiej loży
B'nei B'rith – „Montefiore” (także we Francji należał do loży wolnomularskiej France démocratique). Zasłynął przede wszystkim jako malarz-miniaturzysta. W swych pracach często podejmował tematykę biblijną (
Judyta,
Salome,
Zuzanna w kąpieli,
Saul i Dawid,
Dawid z głową Goliata,
Bar Kochba,
Absalom), historyczną i literacką (
Aleksander Macedoński i arcykapłan Jaddua,
Przyjęcie judaizmu przez Morawców,
Atak Tatarów,
Hołd mołdawski). W jego pracach pojawiają się też motywy wschodnie i baśniowe oraz kompozycje (
Młodzi Żydzi mauretańscy,
Sielanka,
Rex Mundi). Artysta nawiązywał do stylistycznej i technicznej tradycji średniowiecznych iluminowanych rękopisów francuskich i miniatur wschodnich (głównie perskich). Z dużym wyczuciem łączył w dekoracyjną całość tekst i ilustracje. Wykonał miniatury i ilustracje m.in. do: biblijnej
Księgi
Estery (wyd. Paryż, 1925);
Kuszenia św. Antoniego G. Flauberta;
Le Juive qui rit: Légendes anciennes et nouvelles Maurice'a E. Saillanda (Paryż 1926);
Les derniers jours de Shylock Ludwiga Lewinohna (Paryż 1931, także w wersji angielskiej – wyd. Nowy Jork i Londyn);
Pieśni nad pieśniami (w tłumaczeniu Z.
Bromberga-Bytkowskiego);
Forsztelungen (jid., Przedstawienia) M.
Brodersona;
Hag(g)ady szel Pesach (wyd. Londyn, 1940). Jednym z ważniejszych jego dzieł są też cykle miniatur
Statut Kaliski i
Hagada Lwowska. W późniejszych latach
Sz. namalował także serię portretów Polaków, zasłużonych dla historii Stanów Zjednoczonych (m.in. Tadeusza Kościuszki, Kazimierza Pułaskiego). Po wojnie zajmował się głównie ilustrowaniem książek, realizował też projekty reklamowe. Zmarł na atak serca. Został pochowany w Nowym Jorku na cmentarzu Montefiori na Long Island. W 1932 we Lwowie został powołany do życia Instytut Wydawniczy Dzieł Szyka, którego zadaniem było zbieranie środków na wydawanie prac artysty, w Kaliforni istnieje The Arthur Szyk Society.
Sz. w 1923 otrzymał francuskie odznaczenie „Palmy Oficerskie”, w 1930 polski Złoty Krzyż Zasługi, w 1934 amerykański order Waszyngtona.
