parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1882 Łódź – 1940-1944 Łódź? Oświęcim?) – malarz, członek Towarzystwa Sztuki Tatrzańskiej. Studiował w ASP w Krakowie u L. Wyczółkowskiego i T. Axentowicza (1907-1908, 1911-1914, 1919-1920) oraz w SSP w Warszawie (od 1916). W 1914, dzięki pomocy finansowej Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Muzycznego „Hazomir”, wraz z A. Szykiem i literatem A. Nisenhausem, wyjechał na krótko do Palestyny. Później mieszkał w Zakopanem, gdzie na Krupówkach miał sklep z pamiątkami. W czasie okupacji niem. wysiedlony z Zakopanego, przeniósł się do Łodzi. Debiutował w 1921 na Wystawie Sztuki Żydowskiej w Łodzi. Potem wystawiał swe prace jeszcze wielokrotnie (Łódź, 1924, 1927, 1937). Malował przede wszystkim pejzaże palest. ( Panorama Jerozolimy, Tel Awiw, Via Dolorosa, Świątynia Omara, Świątynia El-Aksa) i tatrzańskie ( Kościelec), sceny rodzajowe ( Ściana Płaczu, Grób Absaloma, Beduini w Jerycho), kompozycje o tematyce żydowskiej ( Modlitwa poranna, Zamyślenie, Żyd w ekstazie) i portrety. Używał ostrych, intensywnych, skontrastowanych barw, chętnie stosował soczyste zielenie, błękity i fiolety. Farbę nakładał grubo, uzyskując w ten sposób zbrużdżoną fakturę. Czasem stosował technikę pointylistyczną.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.