parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
nazywany w TB Resz Lakisz (ok. 200 Seforis – ok. 275) – amoraita palestyński; szwagier Jochanana ben Napachy. W młodości występował jako gladiator na arenach cyrków rzymskich, a nawet trudnił się rozbojem i przewodził bandzie rzezimieszków. Jego siła była źródłem wielu opowieści i legend. Po spotkaniu z Jochananem ben Napachą, z którym się zaprzyjaźnił, i na jego wezwanie („swoją siłę winieneś spożytkować dla Tory”), całkowicie poświęcił się studiom. Uczył się pod jego kierunkiem w Seforis; za żonę pojął siostrę swego przyjaciela i mistrza. Wkrótce zdobył sławę wybitnego uczonego w dziedzinie halachy. Często kwestionował decyzje szwagra podejmowane w tej sferze. Dysputy obu uczonych są podstawą argumentacji w wielu partiach TJ, a niejednokrotnie ostatecznie przeważało w nich zdanie Sz. ben L. Kiedy Jochanan założył akademię talmudyczną w Tyberiadzie, Sz. ben L. pozostał przy nim. Przyjaciel bardzo rozpaczał po jego śmierci. W swym nauczaniu Sz. ben L. centralne miejsce w życiu człowieka wyznaczył nakazowi studiowania Tory; a w sferze życia społecznego – nauczaniu dzieci. Jego postać jest setki razy przywoływana w Talmudzie, tak w kwestiach dotyczących halachy, jak i w hag(g)adzie (podobnie, jak w życiu – najczęściej w towarzystwie Jochanana).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.