parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
określana też jako ugrupowanie grossmanistów, grossmaniści – partia syjonistyczna , utworzona przez M. Grossmana w 1933, po oderwaniu się większości rewizjonistów z W. Żabotyńskim ze Światowej Organizacji Syjonistycznej (ŚOS). Grossman stanął na czele grupy rewizjonistów, którzy pozostali w ŚOS, uznając ją za jedyne ciało upoważnione do reprezentowania ruchu syjonistycznego, i gotowi byli przestrzegać dyscypliny syjonistycznej. Grossmaniści stanowili mniej liczną grupę wśród rewizjonistów, szczególnie jeśli chodzi o Betar, który – w przeważającej części – poparł Żabotyńskiego. I zjazd ŻPP miał miejsce w Pradze w 1933, podczas XVIII Światowego Kongresu Syjonistycznego, a uczestniczyli w nim delegaci z Austrii, Anglii, Francji, Litwy, Łotwy, Palestyny, Rumunii, Polski i Afryki Południowej. Partia zachowała autonomię w ramach ŚOS i miała swoich przedstawicieli w Ogólnej Radzie Syjonistycznej oraz radach Keren Kaj(j)emet le-Israel i Keren ha-Jesod. W 1937 odbyła się pierwsza świat. konferencja ŻPP w Paryżu, gdzie odrzucono bryt. propozycję podziału Palestyny. W 1937 siedziba ŻPP została przeniesiona do Paryża. Grossmaniści wydawali w Warszawie tygodnik „Unzer Wort” (jid., Nasze Słowo). Z ŻPP związana była organizacja młodz. Brit ha-Kanaim (hebr., Związek Gorliwych), której I konferencja odbyła się w Lucernie w 1935; działała ona w Austrii, Czechosłowacji, Polsce, Rumunii, Niemczech i Palestynie. W przeddzień wybuchu II wojny światowej ŻPP liczyła na świecie ok. 8 tys. członków, głównie w Polsce, Austrii i na Litwie. W 1946 połączyła się ze Światową Organizacją Syjonistów-Rewizjonistów. Grossman i niektórzy inni członkowie partii wystąpili wtedy z organizacji.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.