parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Rada Pomocy Żydom (RPŻ)

Rada Pomocy Żydom (RPŻ)

znana też pod kryptonimem Żegota organizacja społeczna, utworzona 4 XII 1942 przy Delegaturze Rządu na Kraj (DR), gdy akcja eksterminacji Żydów była już w pełnym toku (por.: eksterminacja bezpośrednia; eksterminacja pośrednia). Środowiskami i jednostkami, stawiającymi postulaty pomocy mieszkańcom gett (por. getta w okresie Holokaustu) i rosnącej liczbie pochodzących z nich zbiegów kierowały różne motywacje (humanitarne, ewangeliczne, obrona honoru narodu polskiego itp.). Wśród nich szczególną rolę odegrała katolicka organizacja Front Odrodzenia Polski (FOP), dążąca m.in. do przezwyciężenia podziałów w życiu podziemia na płaszczyźnie religijnej. W środowisku tym, latem 1942, we współpracy z DR oraz Kierownictwem Walki Cywilnej (KWC), podjęto akcję pomocy Żydom. 27 IX 1942, z inicjatywy Wandy Krahelskiej-Filipowiczowej i Z. Kossak-Szczuckiej, przy DR powstał Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom im. Konrada Żegoty. Jego działalność kontynuowała RPŻ (od 4 XII 1942), w której skład wchodzili przedstawiciele PPS-WRN, Robotniczej Partii Polskich Socjalistów, Stronnictwa Demokratycznego, Stronnictwa Ludowego, FOP, a ze strony żydowskiej – reprezentancji Bundu i ŻKN. Większość środków, którymi dysponowała pochodziła z dotacji DR, a poza tym – od organizacji żydowskich za granicą, przekazywanych nielegalnie dla ugrupowań żydowskich w okupowanej Polsce (ok. 10%), oraz ze składek. Celem działania RPŻ była wszechstronna pomoc zarówno Żydom, ukrywającym się po tzw. aryjskiej stronie, jak i – mimo mniejszych możliwości – znajdującym się w gettach i obozach (m.in. wyprowadzono E. Ringelbluma z obozu w Trawnikach, M. Borwicza z obozu janowskiego we Lwowie). Pomoc bezpośrednia polegała przede wszystkim na dostarczaniu środków materialnych (w tym przede wszystkim pieniędzy), wynajdowaniu i „organizowaniu” mieszkań (przejściowych i stałych), wynajdowaniu innych miejsc schronienia, budowie zamaskowanych kryjówek, legalizacji (przygotowywanie fałszywych dokumentów, najczęściej na oryginalnych drukach, które uwiarygadniały wpisy do różnego rodzaju ksiąg urzędowych), opiece nad dziećmi (wyprowadzanie z getta, umieszczanie w placówkach opiekuńczych, m.in. Rady Głównej Opiekuńczej (RGO) i w instytucjach kościelnych, w tym zakonnych bądź w rodzinach polskich). RPŻ dążyła do oddziaływania na postawy polskiego społeczeństwa wobec Zagłady poprzez propagandę, zwalczanie szmalcownictwa i szantażowania ukrywających się Żydów (informowanie KWC i prasy podziemnej o tego rodzaju wypadkach). Uczestniczyła też w przekazywaniu na Zachód wiadomości o losie Żydów i apeli o pomoc (zbieranie i przekazywanie informacji, wykorzystanie łączności radiowej użyczonej przez DR). Centralę organizacji stanowiła RPŻ w Warszawie. Funkcję jej przewodniczącego pełnił J. Grobelny (WRN), od maja do lipca 1944 – Roman Jabłonowski (WRN), od sierpnia 1944 – L. Feiner (Bund). Poza tym warsz. centralą kierowali: Tadeusz Rek (wiceprzewodniczący; SL), Feiner (drugi wiceprzewodniczący), F. Arczyński (skarbnik i nadzorujący Referat Legalizacyjny; SD), A. Berman (sekretarz; ŻKN), Irena Sendlerowa (kierująca Referatem Dziecięcym), dr Ludwik Rostkowski (kierujący Referatem Lekarskim). Warszawska RPŻ posiadała także referaty: Legalizacyjny, Finansowy, Mieszkaniowy, Antyszantażowy, Propagandy, Dziecięcy, Lekarski (współpracujący z Komitetem Lekarzy Demokratów i Socjalistów), Odzieżowy oraz do spraw Prowincji. Łączność z DR zapewniali jej Witold Bieńkowski (FOP) – kierownik referatu żydowskiego w Wydziale Spraw Wewnętrznych DR – oraz jego zastępca i członek RPŻ – Władysław Bartoszewski (FOP). Z warszawską centralą współpracowały autonomiczne RPŻ w Krakowie (przew. Stanisław Dobrowolski, PPS; sekr. Władysław Wójcik) i we Lwowie (przew. Władysława Chomsowa, SD), która funkcjonowała tylko do końca 1943 (bądź do przeł. 1943/1944), ze względu na szczególnie trudne warunki działania, oraz Komitet Zamojsko-Lubelski RPŻ (przew. Stefan Sendlak). RPŻ nie tworzyła struktur terenowych, a jej pomoc docierała na prowincję dzięki osobistym kontaktom jej działaczy oraz współpracy Związku Syndykalistów Polskich, grupy działaczy Komendy Głównej AK i innych. Ograniczeniem były też początkowo skromne środki, którymi dysponowała. Te jednak systematycznie rosły, głównie dzięki dotacji DR (od 150 tys. zł, tj. – zgodnie z ówczesną wyceną – ok. 4 tys. USD, na pocz. 1943 – do 2 mln zł, tj. 10 tys. USD, w lipcu 1944). W styczniu 1943 z zapomóg korzystało 300 osób, w końcu 1943 – 2 tys., a latem 1944 – ok. 4 tys. Miesięczny zasiłek wynosił 400-700 zł na jedną osobę, co było sumą skromną, lecz porównywalną z zasiłkami, wypłacanymi przez AK rodzinom poległych. Referat Dziecięcy w Warszawie ukrył ok. 2,5 tys. dzieci żydowskich (tzw. rodzinom zastępczym wypłacano zasiłki), zaś Referat Legalizacyjny wystawił ok. 50 tys. fałszywych dokumentów. Krakowska RPŻ zdołała też wyprowadzić kilkadziesiąt osób przez „zieloną granicę” na Węgry. Część pomocy trafiała – za pośrednictwem RPŻ – także do osób pozostających pod opieką innych organizacji, m.in. PPR i Związku Syndykalistów Polskich. Choć skala pomocy Żydom była ograniczona, a samą akcję podjęto zbyt późno, to jednak należy podkreślić fakt, że RPŻ była instytucją unikatową w skali całej okupowanej Europy. Jej rangę podnosił fakt, że nadano jej status agendy Polskiego Państwa Podziemnego.

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]