parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Rada Główna Opiekuńcza (RGO)

Rada Główna Opiekuńcza (RGO)

organizacja dobrowolnej pomocy społecznej, działająca na terenie Generalnej Guberni (GG) w 1940-1945, za zgodą i pod nadzorem cywolnych władz okupacyjnych. Pierwszym przewodniczącym RGO był Adam Roniker, jego następcą – od października 1943 – Konstanty Tchórznicki; siedzibą główną – Kraków. RGO działała poprzez dystryktowe Polskie Komitety Opiekuńcze. Jej działalność polegała na dystrybucji żywności, odzieży, opału, a niekiedy i pieniędzy wśród potrzebujących (szczególnie wśród dzieci, wygnańców, przesiedleńców oraz więźniów); świadczyła również pomoc medyczną. Była finansowana z datków od osób prywatnych i od instytucji polskich oraz władz okupacyjnych, także drogą niezależnych wpływów i jednorazowych darowizn podziemia; część pomocy materiałowej otrzymywała z zagranicy. RGO, powołana przez okupanta wyłącznie do opieki nad polską ludnością GG, współpracowała w rozmaitych formach przez cały okres okupacji – wbrew niemieckim intencjom, a później zakazom – z żydowskimi organizacjami opiekuńczymi (Joint, Żydowska Samopomoc Społeczna [ŻSS]) i udzielała Żydom pomocy, starając się niekiedy ratować ich od zagłady. Jeszcze przed oficjalnym powołaniem, RGO współdziałała z organizacjami żydowskimi w kwestiach związanych z pomocą zagraniczną i opieką społeczną. W lutym 1940 i później Roniker konferował z przedstawicielem amerykańskiego Jointu, Borensteinem; prezesem warszawskiego Judenratu, A. Czerniakowem; prezes krakowskiego Judenratu, Markiem Bibersteinem; członkiem prezydium ŻSS, Chaimem Hilfsteinem i innych. Przedmiotem rozmów była sprawa podziału darów zagranicznych. Strona żydowska domagała się części większej, niż wynikałoby to z procentowego udziału Żydów wśród ludności GG (ok. 13%), motywując to trudniejszym położeniem i faktem, że Żydzi nie mogli korzystać z form opieki społecznej, gwarantowanej przez państwo, takich jak emerytury i renty starcze. Polacy, reprezentujący 83% populacji, uznawali ich racje, dążąc jednak do mniejszych dysproporcji; polubowne porozumienie osiągnięto – tak jak i w innych kwestiach – bez niemieckiego arbitrażu. Żydzi otrzymywali 17% napływających z zagranicy transportów, oraz zostali zwolnieni przez administrację cywilną z wynikających stąd obciążeń fiskalnych. Podczas negocjacji z rządem GG nad statutem RGO, Polacy początkowo domagali się utworzenia wspólnej dla nich i Żydów organizacji opiekuńczej; zrezygnowano z tego postulatu w obawie przed włączeniem do RGO przedstawicieli ludności ukraińskiej. W sierpniu 1940 Roniker spowodował wniesienie przez Naczelną Radę Opiekuńczą (NRO) do starosty miejskiego w Krakowie memoriału w sprawie wstrzymania wysiedlania Żydów z miasta, we wrześniu tegoż roku usiłował wyjednać w pertraktacjach z rządem GG złagodzenie w czasie i formie wysiedleń Żydów do getta warszawskiego. W prowadzonych wówczas rozmowach Zarządu Miejskiego stolicy z organizacjami żydowskimi nt. delimitacji przyszłego getta występował przeciwko dążeniom niektórych Polaków do zabierania ludności żydowskiej jak największej liczby ulic. Jego zdaniem, należało prowadzić wspólną walkę przeciwko samej instytucji getta, a nie wojnę dwóch narodów. W tym też czasie RGO, z osobistej inicjatywy arcybiskupa Adama Sapiehy oraz duchowieństwa ewangelickiego, wystosowała pismo dotyczące wyłączenia neofitów spod obejmujących Żydów restrykcji: przymusu pracy, noszenia opasek żydowskich i zamieszkiwania w gettach; wystawiła też 291 osobom (m.in. L. Hirszfeldowi) zaświadczenia, mające chronić przed osiedleniem w getcie. Sapieha interweniował w tej sprawie pisemnie u gubernatora Hansa Franka i nuncjusza papieskiego w Berlinie. W lutym 1941, po napomnieniu RGO przez przedstawiciela rządu GG i przesłuchaniu Ronikera w gestapo, Niemcy zażądali wydania spisu neofitów, którym wydano zaświadczenia; następnie odstawiono wszystkich do gett, konfiskując przy okazji ich mienie. W październiku 1940 przedstawiciele RGO i ŻSS odrzucili proponowane im przez Niemców dochody z domów gry. Pod koniec 1941 Roniker konferował w Krakowie z M. Weichertem z ŻSS, w Warszawie z A. Gepnerem i innymi, na temat sytuacji Żydów w obliczu eksterminacji bezpośredniej, dalszego działania ŻSS i stosunków pomiędzy Żydami a Polakami; wystąpił także z protestem do władz niem. i do Niemieckiego Czerwonego Krzyża przeciwko udziałowi polskich chłopów w akcji grzebania Żydów, mordowanych w Treblince, i używaniu polskich robotników ze Służby Budowlanej przy prowadzeniu akcji wysiedleńczych z gett; osiągnął połowiczny sukces: chłopów odtąd używano tylko do prac poza obozem, zaś Polaków zwolniono z udziału w akcjach. W sierpniu 1942 bezskutecznie próbował u władz cywilnych GG poruszyć sprawę tragicznego losu Żydów (w GG). Po likwidacji ŻSS Roniker – nie chcąc firmować fikcji, dotyczącej udzielania pomocy dla Żydów – w porozumieniu z Weichertem, przekonał Niemców o konieczności likwidacji NRO. Odtąd sam zajmował się rozdziałem darów zagr. dla Żydów, broniąc ich przed rozgrabieniem przez Niemców. W styczniu 1943 RGO odmówiła fikcyjnego pokwitowania w imieniu ludności żydowskiej medykamentów, nadesłanych przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż (MCK), w lipcu sprzeciwiła się zarządzeniu, wydanemu przez rząd GG, które dotyczyło zmniejszenia przydziału leków zagranicznych dla ludności żydowskiej z 10 do 2% (sporne 8% pozostało do dyspozycji MCK). RGO finansowała Żydowski Urząd Samopomocy, mimo jego dwuznacznego charakteru. Po rozwiązaniu ŻSS Weichert znalazł schronienie w mieszkaniu Ronikera. Niektórzy pracownicy RGO współpracowali z Żegotą, Juliusz Petra był jej członkiem we Lwowie. W jednej z kuchni, prowadzonych przez RGO w Warszawie, mieścił się stały punkt rozdziału zapomóg Żegoty, która w 1943 planowała także lokowanie dzieci żydowskich w placówkach RGO, co miało już miejsce i wcześniej; Żydom ukrywającym się w stolicy udzielano pomocy żywnościowej, finansowej oraz schronienia. RGO udzielała pomocy także Organizacji Orła Białego w opiece nad Żydami. W Krakowie wyszukiwała dla nich miejsca pracy, organizowała pomoc żywnościową dla getta. W czasie likwidacji getta w Częstochowie, w końcu 1942, tamtejsza komórka RGO dożywiała Żydów, skierowanych do pracy w fabrykach.

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]