parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Słonimski Antoni [Władysław]

Słonimski Antoni [Władysław]

używał wielu pseudonimów i kryptonimów literackich, m.in.: Antoni Bączek, A.S., as, Nemo, Pikador, Pro-rok (1895 Warszawa – 1976 tamże) – poeta i pisarz polski; satyryk, krytyk literacki i teatralny, felietonista, rysownik, malarz; prawnuk Abrahama Sterna; wnuk Chaima Zeliga S.; ożeniony z malarką i graficzką, Janiną z domu Sejdeman (od 1918 Konerska; 1900-1975). Ojciec S., Stanisław (1853-1916), znany lekarz i facecjonista warsz., przyjął chrzest. S. uczył się początkowo w domu, później w prywatnej szkole filologicznej Jana Kreczmara, z której został wydalony przed przystąpieniem do matury. Jako wolny słuchacz, studiował w warszawskiej SSP (1911-1917). W 1913 nawiązał współpracę z tygodnikiem satyrycznym „Sowizdrzał”. Debiutował w tymże roku Wierszem o poecie w czasopiśmie „Złoty Róg”. Pod koniec I wojny światowej uczestniczył w kilku wystawach artystycznych, zarobkował pracami plastycznymi. Pracował przy renowacji zabytkowych budowli, zajmował się grafiką książkową. Publikował wiersze, felietony, przekłady poetyckie. Był współzałożycielem kawiarni literackiej „Pod Pikadorem” (1918). Pisał teksty satyryczne i monologi dla kabaretów warszawskich i teatrów rewiowych (m.in. wielkim powodzeniem cieszyła się jego komedia Murzyn warszawski, dotycząca snobizmu części zasymilowanych kręgów żydowskich; por. asymilacja). W 1919 wydał broszurę Bolszewicy w Warszawie, zawierającą m.in. satyrę na pisarzy związanych z Narodową Demokracją. Należał do literackiej grupy Skamander (założonej w 1920); współpracował z miesięcznikiem „Skamander” (1920-1928; 1935-1939). Podczas wojny polsko-sowieckiej w 1920, jako ochotnik, wstąpił do wojska. Później pisywał do licznych gazet i czasopism; współpracował z „Wiadomościami Literackimi” (1924-1939), gdzie m.in. publikował Kroniki tygodniowe (od 1927), stając się „klasykiem” polskiego felietonu. Dużo podróżował. Należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich i do polskiego PEN-Clubu. Dowcip, satyra, ostre słowa S. bywały przyczyną wielu konfliktów, a nawet ataków (w 1924 pojedynkował się z Mieczysławem Szczuką, występującym w obronie malarza H. Berlewiego, po opublikowaniu przez S. zjadliwego tekstu Mechanobzdura [„Wiadomości Literackie” 1924, nr 13], krytykującego wystawę Berlewiego). S. często potykał się z polskim nacjonalizmem – także występując w obronie prześladowanej mniejszości żydowskiej. Bronił, organizując zbiorowy protest pisarzy, oskarżonego o bluźnierstwo Anatola Sterna (1920). Atakowany był zarówno przez antysemitów ( antysemityzm) i skrajną prawicę (ONR), jako „Żyd” i „wolnomyśliciel , stosujący talmudyczne rozważania”, oraz pacyfista (pomawiany o dywersję), jak też przez syjonistów. W styczniu 1938 za wiersz Dwie ojczyzny został publicznie spoliczkowany przez dziennikarza związanego z ONR. W lutym 1939 minister spraw wojskowych wnioskował o osadzenie S. w Berezie Kartuskiej (wyrok odroczono, a wybuch wojny uniemożliwił jego wykonanie). Na początku września 1939, S. wraz z żoną, opuścił Polskę i – przez Rumunię – przedostał się do Francji. W Paryżu początkowo korzystał z pomocy materialnej malarza, A. Milicha. Współpracował z polskim radiem, polskimi czasopismami emigracyjnymi. Po upadku Francji wyjechał do Londynu. Pracował w polskiej sekcji BBC, działał w polskim PEN-Clubie, redagował miesięcznik „Nowa Polska” (1942-1946). Następnie był kolejno: szefem Sekcji Literatury UNESCO (1946-1948; współredaktorem Deklaracji praw człowieka) oraz dyrektorem – podlegającego Warszawie – Instytutu Kultury Polskiej w Londynie (1948-1951). Na emigracji kontynuował twórczość poetycką. Polskę odwiedzał kilkakrotnie; na stałe powrócił w 1951 i włączył się w nurt działań propagandowych; sprawował funkcje: członka zarządu PEN-Clubu (1952-1976); prezesa warszawskiego oddziału Związku Literatów Polskich (1953-1955) i jego Zarządu Głównego (1956-1959). Po 1955 był czołową postacią, kojarzoną z opozycyjną postawą w środowisku literackim wobec władz PRL-u (jako Żyd atakowany był już w marcu 1956 przez wiceministra MON, K. Witaszewskiego, za swe wystąpienia przeciwko systemowi, umożliwiającemu rozwijanie kultu jednostki); uczestnik dyskusji Klubu Krzywego Koła; sygnatariusz tzw. Listu 34 pisarzy i uczonych (1964), za co został objęty zakazem druku i wszelkiej współpracy ze środkami masowego przekazu, a także – jako „prowokator” – stał się obiektem politycznych ataków . Był jednym z filarów protestów literatów w 1968 (Marzec '68), atakowany przez prasę oficjalną (przez W. Gomułkę w przemówieniu z 19 III 1968), zaliczony do pisarzy „kosmopolitów” pochodzenia żydowskiego. S. był autorem wielu popularnych powiedzeń i anegdot politycznych (poza cenzurą krążyły odpisy i nagrania jego wierszy, piosenek, utworów satyr., związanych z wydarzeniami marcowymi). Twórczość S. była objęta zakazem druku do grudnia 1970. Od 1971 współpracował z „Tygodnikiem Powszechnym”; od 1972 drukował swój Alfabet wspomnień w „Polityce” (pełne wyd. książkowe – 1989). W 1972 został przyjęty do loży wolnomularskiej „Kopernik” w Warszawie. Mimo podeszłego wieku, nadal uczestniczył w działaniach opozycji; podpisał tzw. List 15 (grudzień 1974), postulujący ułaskawienie więzionych działaczy „Ruchu”, Memoriał 59 intelektualistów (grudzień 1975), List 14 i inne. Był bardzo płodnym twórcą; opublikował kilkanaście zbiorów poezji i poematów, kilka zbiorów felietonów i recenzji teatralnych, kilka dramatów, komedii, tomów humoresek, reportaży oraz trzy powieści. Pamięci minionego świata Żydów polskich poświęcił wzruszającą Elegię miasteczek żydowskich. Zajmował się także tłumaczeniami. Otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1954), Nagrodę Państwową I stopnia (1955), Nagrodę Literacką miasta Warszawy (1956), nagrodę Fundacji Alfreda Jurzykowskiego (Nowy Jork, 1965). Zmarł 4 VII 1976, na skutek obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym. Został pochowany (obok żony) w Laskach pod Warszawą; tamtejszemu Towarzystwu Opieki nad Ociemniałymi zapisał w testamencie znaczną część dochodów z przyszłych wydań swoich dzieł. Postaci poety A. Rudnicki poświęcił książkę Rogaty Warszawiak (1981).

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]