parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
stowarzyszenie młodzieży studenckiej, związane z programem asymilacji; powstało we Lwowie z inicjatywy N. Loewensteina w 1907, z Sekcji Akademickiej Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej im. B. Goldmana, po zdominowaniu przez syjonistów Towarzystwa Rygoryzantów. W założeniu, miało ono jednoczyć (stąd nazwa) wszystkich studentów pochodzenia żydowskiego, działających w różnego rodzaju organizacjach politycznych i społecznych, oraz jednoczyć ich ze społeczeństwem polskim. Wyrazem tej idei była inicjatywa budowy II Domu Akademickiego we Lwowie dla studentów różnych wyznań (głównym fundatorem był Jakub Herman). Towarzystwo miało oddziały terenowe na terenie Galicji. Włączało się w działalność patriotyczną przed i podczas I wojny światowej (wielu jego członków walczyło w Legionach Polskich; licznych aresztowały władze austriackie za protesty przeciw oderwaniu Chełmszczyzny od Królestwa Polskiego). T.A."Z.” prowadziło ożywioną działalność odczytową; działało przy nim Koło Artystyczno-Literackie; wydawało czasopismo – początkowo „Jedność”, a następnie tygodnik „Zjednoczenie” (do 1914 miesięcznik, redagowany przez komitet z A. Peretzem na czele; później – w 1917 – wznowiony pod redaktora Emila Späta, Ludwika Rubla, M. Karniola). Na przełomie 1912/1913 przy T.A."Z.” powstała nielegalna organizacja niepodległościowa, pod nazwą Związek Kół Polskiej Młodzieży Szkół Średnich im. Berka Joselewicza, kierowana przez własny Zarząd Główny; miała ona swe koła w wielu miejscowościach galicyjskich. W 1914 T.A."Z.” założyło i wyekwipowało tzw. międzywyznaniową Drużynę Skautową im. Berka Joselewicza. W 1924 T.A."Z.” połączyło się z warszawskim Związkiem Młodzieży Polskiej Pochodzenia Żydowskiego „Żagiew”, tworząc Związek Akademickiej Młodzieży Zjednoczeniowej.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.