parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
ogólnopolska organizacja związana z programem asymilacji, powstała w 1924 w efekcie zjednoczenia warszawskiego Związku Młodzieży Polskiej Pochodzenia Żydowskiego „Żagiew” oraz lwowskiego Towarzystwa Akademickiego „Zjednoczenie”, z siedzibą władz (Rada Naczelna) w Warszawie. W krótkim czasie stała się jedyną organizacją asymilatorów, o szerszym znaczeniu i aktywnie działającą w Polsce międzywojennej. Głównymi jej ośrodkami były: Warszawa, Lwów, Kraków, Wilno, Gdańsk, a wśród mniejszych – Łódź, Lublin, Częstochowa, Kielce i Przemyśl. Zrzeszała ok. 4 tys. członków, wśród których byli przedstawiciele średniego pokolenia (głównie z organizacji warszawskich i lwowskich), studenci oraz młodzież szkolna. Związane z nią były także w latach 30. Drużyny Harcerskie im. Berka Joselewicza. ZAMZ miał własny Instytut Wydawniczy. Od 1924 organem jego Rady Naczelnej było pismo „Rozwaga”. Miesięcznik poświęcony idei zjednoczenia Żydów z Państwem i Narodem Polskim (powstałe w 1918; ukazujące się do 1928), a następnie „Zjednoczenie”. Miesięcznik poświęcony idei zjednoczenia Żydów z Państwem i Narodem Polskim (po przeniesieniu go ze Lwowa do Warszawy). W Warszawie, Lwowie, Łodzi i Krakowie ukazywało się kilka in. periodyków pod egidą ZAMZ, o mniejszym zasięgu i znaczeniu. Wewnątrz ZAMZ – bądź współpracując z nim – działały mniejsze grupy, jak Zespół Pracy Realnej (przeciwstawiający się antysemityzmowi i broniący równouprawnienia Żydów), czy Demokratyczne Akademickie Stowarzyszenie Korporacyjne „Adelfia”, zajmujące się pracą oświatową wśród młodzieży żydowskiej. Władze sanacyjne starały się wykorzystać ZAMZ dla uzyskania szerszego wsparcia dla BBWR przez ludność żydowską.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.