parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
popularne określenie organizacji młodzieży szkolnej, związanej z obozem asymilatorów w Polsce. Początek dało im powstanie na przeł. 1912/1913 we Lwowie, przy Towarzystwie Akademickim „Zjednoczenie”, nielegalnej organizacji niepodległościowej pn. Związek Kół Polskiej Młodzieży Szkół Średnich im. Berka Joselewicza, kierowanej przez własny Zarząd Główny. Miał on także swe Koła w wielu miejscowościach galicyjskich. W 1914 „Zjednoczenie” założyło i wyekwipowało tzw. międzywyznaniową Drużynę Skautową im. Berka Joselewicza. W okupowanej przez Niemców Warszawie, w 1916, podobną organizację pn. Wolne Drużyny Skautowe im. Berka Joselewicza stworzyli działacze Związku Młodzieży Polskiej Pochodzenia Żydowskiego „Żagiew”. Kierowała nimi Komenda Główna. W 1917 okupacyjne władze niemieckie zakazały im działalności. Rozwój lwowskiej organizacji został przerwany przez działania wojenne (1918-1920), po zakończeniu I wojny światowej. Od 1932 harcerstwo związane z ruchem asymilatorskim zostało reaktywowane pod egidą Związku Akademickiej Młodzieży Zjednoczeniowej, zwłaszcza wobec częstych przypadków nieprzyjmowania dzieci żydowskich do Związku Harcerstwa Polskiego. Ruch ten dzielił się na drużyny: akademickie, uczniów wyższych klas gimnazjalnych (od szóstej do ósmej) i dziecięce (do 17 roku życia, z podziałem na drużyny tzw. wilczków i żółtodziobów). Ruch ten odcinał się od skautingu żydowskiego, organizowanego głównie przez syjonistów i Bund, hołdując polskim hasłom patriotycznym i państwowotwórczym.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.