Goldman Izaak (Icchak)

Goldman Izaak (Icchak)

(1812 Jasinówka k. Białegostoku – 1888 Wilno) – wydawca, księgarz; litwak; ojciec Bernarda G.; skoligacony przez małżeństwo syna z rabinem B. Loewensteinem. W młodości odebrał tradycyjne wykształcenie religijne. W Warszawie zamieszkał w 1837. Przeobraziwszy się w maskila, został cenzorem ksiąg hebrajskich przy warszawskim Komitecie Cenzury. Zwrócił na siebie uwagę władz, publikując w języku hebrajskim i polskim. Elegię na zgon Cesarza Mikołaja Pawłowicza (1855) oraz Hymn w dniu Świętej koronacji Cesarza Aleksandra II (1856). Z polecenia J. Tugendholda, został mianowany nauczycielem Talmudu w IV klasie Szkoły Rabinów w Warszawie (1856). Dodatkowo pracował jako zecer w drukarni S. Orgelbranda; prawdopodobnie to on namówił swego pryncypała do wydania TB (przedsięwzięcie to przyniosło wydawcy wielki sukces). W tym czasie czterej synowie G., związani ze wspomnianą Szkołą Rabinów, brali żywy udział w kołach samokształceniowych i wydarzeniach przybliżających wybuch powstania styczniowego. Także sam G. uczestniczył w nich, podejmując działalność w Wydziale Prasy Rządu Narodowego. Był autorem odezw kierowanych do ludności żydowskiej, m.in. Do Braci Polaków Mojżeszowego Zakonu, wydanej 22 VI 1863 po polsku i hebrajsku. Jego synowie wzięli udział w walkach powstańczych (jeden z nich, Ignacy, poległ pod Podośćcem). W okresie popowstaniowym G. otworzył własną, dobrze wyposażoną drukarnię; publikował książki (w tym hebrajskie księgi religijne), czasopisma i druki akcydensowe; sam napisał wiele wstępów oraz komentarzy do wydawanych dzieł; pisywał też utwory poetyckie oraz obszerne nekrologi do prasy hebrajskiej. Prowadził księgarnię przy ul. Gęsiej. Na ewolucję jego postawy wskazuje fakt, że przedsiębiorstwo to tłoczyło zarówno nakłady „Izraelity”, jak i „Warszojer Jidisze Cajtung”. Ukoronowaniem tej skomplikowanej drogi życiowej było podjęcie przez G. publikacji, pod własną redakcją, Ha-Eszkol (hebr., Grono, Kiść) – pierwszej w dziejach alfabetycznej encyklopedii powszechnej w języku hebrajskim. Przedsięwzięcie to przerwała rychła śmierć twórcy, po ukazaniu się zaledwie 6 zeszytów, zawierających 766 kolumn (do hasła „Austria” włącznie).