Crescas Chasdaj ben Abraham

Crescas Chasdaj ben Abraham

(ok. 1340 Barcelona – 1412 Saragossa) – kupiec, rabin i filozof. Od 1367 był zwierzchnikiem gminy żydowskiej w Barcelonie, od 1383 – jednym z reprezentantów gmin żydowskich w Katalonii, a następnie nadrabinem Aragonii. Po prześladowaniach w 1391, w których zginął jego jedyny syn, C. został upoważniony przez króla Juana I i jego małżonkę do odbudowy gmin żydowskich w Barcelonie i Walencji. W 1399 napisał nowy statut dla gminy w Saragossie. Był uważany za wielkiego uczonego i filozofa, ale mnogość obowiązków wobec całej wspólnoty w miastach, w których mieszkał, a potem w całym kraju, sprawiła że nie pozostawił po sobie wielu dzieł. Na zlecenie chrześcijańskiego przyjaciela opracował traktat w języku katalońskim przeciw dogmatom chrześcijańskim, nie zachowany w oryginale, a jedynie w hebrajskim przekładzie. C. był zdecydowanym przeciwnikiem racjonalizmu i wpływów arystotelizmu na myśl żydowską, a przez to i Majmonidesa; miał zamiar przygotować m.in. polemikę z jego Miszne Tora. Ostatecznie zdołał zrealizować tylko część swego zamierzenia w postaci dzieła Or Adonaj (hebr., Światłość Pana, ukończonego w 1410), które było jego odpowiedzią na More Newuchim, odwołującą się do źródeł i pojęć, zaczerpniętych wyłącznie z tradycji judaizmu. Doprowadziło go to do sformułowania Sześciu artykułów wiary o: 1. wszechwiedzy Boga; 2. Opatrzności Bożej; 3. wszechmocy Bożej; 4. prawdziwości słów proroków; 5. wolnej woli człowieka; 6. celowości Prawa (por. Trzynaście artykułów wiary). Zaprzeczenie im – według C. – było jednoznaczne z herezją. Pozostałe prawdy wiary nie miały już dlań tak fundamentalnego charakteru. Zaliczył do nich m.in. uznanie: stworzenia świata przez Boga ex nihilo; nieśmiertelności duszy; nagrody i kary za postępki ludzkie; zmartwychwstania ciał (por. eschatologia); wieczności Tory; wyższości Mojżesza nad innymi prorokami; nadejścia w przyszłości Mesjasza; skuteczności modlitwy i pokuty.