parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

eschatologia

eschatologia

(grec. eschatos = ostateczny i logos = słowo, nauka) – zespół nauk i przekonań związanych z „kresem czasów”, „końcem dni” (hebr. acharit ha-jamim). W judaizmie powstał on prawdopodobnie nie bez wpływu koncepcji babilońskich, egipskich, kananejskich, perskich, przybierając jednak oryginalny kształt, a przy tym nie stanowiąc jednej, ściśle sprecyzowanej doktryny. Nie sposób wskazać, kiedy e. zaczęła się w judaizmie kształtować, prawdopodobnie jeszcze przed pojawieniem się pierwszych proroków, potem rozwijała się w czasach wczesnych i późniejszych proroków, działających przed wygnaniem (por. niewola babilońska) oraz w czasach proroków działających po wygnaniu. Z całą pewnością zespół związanych z nią przekonań żywili Izraelici powracający z babilońskiej niewoli; odegrały one znaczną rolę w ich życiu religijnym w okresie odbudowy Świątyni Jerozolimskiej. Jednak oczekiwanie nadejścia ery mesjańskiej, z czasem zaczęło odsuwać się w dalszą przyszłość, i w Księdze Daniela odnajdujemy już ścisłe jej rozgraniczenie od współczesności. Stosunek do e. był przedmiotem sporów i ścierania się różnych koncepcji; saduceusze w ogóle ją odrzucali; faryzeusze, skupiając się na problemach religijnych, związanych z życiem doczesnym, odnosili je do e.; szczególnie silnie przeżywali problemy e. członkowie różnych sekt (w tym esseńczycy, zwolennicy Jana Chrzciciela oraz chrześcijanie we wczesnym okresie rozwoju tej religii). Pod wpływem faryzeuszy elementy e. przeniknęły do judaizmu rabinicznego (zwł. w okr. tan(n)aitów). Szczególnie silnie oczekiwania nadejścia ery mesjańskiej dochodziły do głosu w okr. wojny Żydów z Rzymianami (66–70 n.e.) oraz w czasie powstania Bar Kochby (132–135 n.e.) i w następującym po nim okr. rzymskich prześladowań (zwł. w środowisku uczniów Akiwy ben Josefa). Ostatecznie e. i związane z nią przekonania stały się jedną z podstawowych nauk judaizmu, znajdując wyraz w dwóch ostatnich punktach Trzynastu artykułów wiary, sformułowanych przez Majmonidesa: „Wierzę niezbicie w nadejście Mesjasza; mimo iż On zwleka, czekam wytrwale na ów dzień, w którym On nadejdzie. Wierzę niezbicie, że umarli zmartwychwstaną, kiedy taka będzie wola Stwórcy, błogosławione niech będzie Imię Jego, i chwalić Go będą po wsze czasy”. W kabale rozwijano wiele wątków, związanych z e. (por. m.in. gilgul neszamot). W chasydyzmie, zwłaszcza w środowisku zwolenników cadyków z Lubawicz (por. Szneursonów rodzina), silne było przekonanie, że to grzechy ludzkie opóźniają nadejście Mesjasza, a więc i „końca dni”. Wierzono, że poprzedzi je okres chaosu, wojen i prześladowań, określanych jako „bóle porodowe Mesjasza” bądź „ślady Mesjasza”. Po ostatecznej batalii sił sprawiedliwości z wojskami Szatana (por. Gog i Magog) nastąpi Dzień Sądu (Jom ha-Din). Ta uniwersalistyczna koncepcja wykształciła się z wcześniejszej – Dnia Pańskiego (powstałej pod wpływem proroków AmosaOzeasza), w którym Bóg zetrze wrogów Izraela. Potem rozpocznie się panowanie Mesjasza; nastąpi Zgromadzenie Wygnańców oraz zmartwychwstanie ciał, do którego Prorok Eliasz wezwie z góry Oliwnej wszystkich zmarłych dźwiękiem szofaru (ciała, które uległy już rozkładowi, zostaną odtworzone wokół niezniszczalnej kości kręgosłupa, która ma kształt migdału; hebr. luz ha-szidra). Wówczas nastąpi nowa era – Przyszły Świat (por.: Olam ha-Ba; Szor ha-bor). W judaizmie reformowanym, wraz z odrzuceniem koncepcji osobowego Mesjasza, przekonania eschatologiczne zostały poddane głębokiej rewizji, wywarły one natomiast decydujący wpływ na e. chrześcijańską. Zob. też np.: Charif Israel z Satanowa; Crescas Chasdaj ben Abraham; Derech Erec Zuta; Drzewo Życia; Eliasza Apokalipsa; Lewiatan; Zachariasza Księga.

Polski Słownik Judaistyczny

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]