parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
pseud. Bar (Babi) Kozin, Eldod u-Medod (1859 Odessa – 1944 Tel Awiw) – pisarz i krytyk piszący w języku hebrajskim, syjonista. Kształcił się w odeskiej jesziwie. Debiutował w 1879. Był związany z Chowewej Syjon i ruchem żydowskiego odrodzenia narodowego, które wspierał piórem w periodykach żydowskich; współzałożyciel ugrupowania Bne(j) Mosze. Współpracował m.in. z Di Jidisze Fołksbibliotek Szolema Alejchema i pismem „Ha-Melic”. Od 1892 redagował serię antologii Pardes (t. 1, 1892; t. 2, 1894; t. 3, 1896), które stały się literacką kuźnią duchowego syjonizmu. Był redaktorem tygodnika „Der Jud”. Około 1901, wraz z Ch.N. Bialikiem i Symchą Ben Syjonem (właśc. Symcha Alter Gutmann; 1870–1932), założył wydawnictwo Moria w Odessie, promujące nowoczesną literaturę hebrajską. W 1908–1910 wydał sześciotomowy zbiór hag(g)ad talmud., pt. Sefer ha-ag(g)ada (hebr., Księga hagady). Współpracował z wieloma czasopismami; pisał m.in. o filologii jidysz. Założył i wydawał w języku hebrajskim „Reszumot” (1918–1921) – czasopismo poświęcone żydowskiemu folklorowi i etnografii. W 1921 osiadł w Palestynie, gdzie założył wydawnictwo Dwir (potem nim kierował); odgrywał ważną rolę w tamtejszym życiu kulturalnym.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.