haftara

haftara

(l.mn. haftarot, hebr., zakończenie [czytania biblijnego]; jid. haftora, haftojre) – fragmenty Ksiąg Prorockich, czytane w synagodze po czytaniach Tory, podczas modłów porannych (szacharit) w szabaty i święta; w czasie modłów wieczornych (maariw) w okresie postów; rano i wieczorem w Tisza be-Aw. Według interpretacji rabinistycznej, służyły one celom edukacyjnym, a zwłaszcza umocnieniu wiary, w tym oczekiwań mesjańskich; współcześnie, tylko w nielicznych społecznościach, wykorzystuje się do tych czytań zwoje rękopiśmienne, w przeciwieństwie do czytań z Tory, a niemal powszechnie – teksty drukowane. Zwyczaj czytania h. był już znany na długo przed zburzeniem Drugiej Świątyni (70 n.e.). Prawdopodobnie wywodzi się on z czasów prześladowań Antiocha IV Epifanesa, który wydał zakaz publicznego czytania i studiowania Pięcioksięgu (165 p.n.e.). Obejściem tego zakazu były czytania z Proroków, związane z danym dniem bądź okresem roku, jak w wypadku h. na pięć szabatów przed świętem Pesach, trzy szabaty przed Tisza be-Aw oraz siedem po nim następujących. Według innych teorii, wprowadzenie tych czytań wynikało z potępienia przez środowiska rabiniczne Samarytanie, odrzucających boską inspirację Ksiąg Prorockich. Nie wiadomo też, kto i kiedy dokonał ostatecznego podziału i przypisania h. do szabatów i świąt. W Talmudzie (traktat Megil(l)a) skodyfikowano związane z tym wskazania, dotyczące specjalnych szabatów i głównych świąt. Brak natomiast jednolitych ustaleń dotyczących h. na zwykłe szabaty, z czego wynikają różnice w rytach aszkenazyjskim i sefardyjskim, jak i pomiędzy różnymi grupami Żydów. Zasadniczo przyjmuje się, że czytanie nie powinno być krótsze niż 21 wersów biblijnych, choć w niektórych wypadkach może ono zawierać mniejszą ich liczbę. Materiał do nich czerpany jest ze wszystkich Ksiąg Prorockich, z wyjątkiem Nachuma, Sofoniasza i Aggeusza. Zgodnie z tradycją, h. czytane są z intonacją melodyczną (w Szabat Nachamu ze stosowaną do Lamentacji), przy czym istnieją generalne różnice w tej kwestii pomiędzy tradycjami sefardyjską i aszkenazyjską, jak i odmiany lokalne, w tym tzw. odmiana litewska. Z zasady, h. śpiewa wezwany do czytania maftiru, a jeśli nawet zastępuje go ktoś inny, to i tak jemu przysługuje zaszczyt wygłoszenia błogosławieństwa poprzedzającego h. (Błogosławieństwo haftary) oraz zamykających ją czterech błogosławieństw (dotyczących wiary w prawdziwość proroctwa; nadziei mesjańskiej na odbudowę Świątyni i przyjście Mesjasza; uznania dla świętości szabatu bądź danego święta). (Por. też bar micwa)