parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
Zrzeszenie Literatów i Dziennikarzy Hebrajskich w Polsce (hebr. Hitachdut ha-Sof(e)rim we-ha-It(t)onim ha-Iwrim be-Polin), nazywany też Związkiem Literatów Hebrajskich – organizacja twórców, powstała w Warszawie w 1929 z inicjatywy grupy pisarzy i dziennikarzy, piszących w języku hebrajskim. Próbę utworzenia podobnej organizacji podjęto już w 1928, z inicjatywy J. Kahana i R. Feldszuha. Do grupy członków-założycieli należeli m.in.: D.Z. Weinberg, J.Ch. Heftman, A.L. Jakubowicz, R. Feldszuh, J. Warszawiak, E. Stein. Centralną siedzibę Z.P. i D.H. w P. miał w Warszawie (ul. Orla 10), gdzie m.in. funkcjonowała czytelnia czasopism; organizował też odczyty dotyczące literatury hebrajskiej i nauki, lud. uniwersytety, specjalistyczne kursy. Wydawał swój organ „Amudim” (hebr., Szpalty [Łamy; Stronice], 1936). Utrzymywał kontakty ze środowiskami pisarzy tworzących w języku hebrajskim poza krajem, a zwłaszcza ze Związkiem Pisarzy Hebrajskich (Agudat ha-Sof(e)rim ha-Iwrim) w Palestynie. Z inicjatywy Z.P. i D.H. w P. została zwołana w Warszawie konferencja w sprawie wspomożenia prasy hebrajskojęzycznej w Polsce. Poza Warszawą, istniały oddziały regionalne tej organizacji, przede wszystkim w Wilnie, Łodzi i Białymstoku. Szczególnie aktywne było środowisko krakowskie, wydające rocznik literacki „Sefer ha-Szana” oraz książki współczesnych pisarzy hebrajskich. Kolejnymi prez. Z.P. i D.H. w P. byli: D.Z. Weinberg, M.M. Szoham (1935-1937), a po jego śmierci – E. Stein. (Zob. też Związek [Zawodowy] Literatów i Dziennikarzy Żydowskich [w Polsce])
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.