parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1881 Słuck – 1960) – poeta, dramaturg, krytyk literatury hebrajskiej oraz tłumacz. W dzieciństwie przeniósł się wraz z rodziną w okolice Łodzi, gdzie ukończył żydowską szkołę elementarną. Uzupełnił wiedzę jako samouk. Od 1901 zaczął współpracować z czasopismami hebrajskimi (m. in. z: „Ha-Dor”; „Luach Achi’asef”; „Ha-Sziloach”; „Ha-Olam”), publikując wiersze oraz krytyki literackie i tłumaczenia wierszy lirycznych z języka niemieckiego. Jego debiutem książkowym był Sefer ha-szirim (hebr., Księga pieśni, 1903). W 1903–1909 studiował w Bernie, uzyskując doktorat w dziedzinie literaturoznawstwa. W Szwajcarii związał się z ruchem syjonistycznym. Był współzałożycielem, a następnie sekretarzem Iwriji – organizacji międzynarodowej, wspierającej odrodzenie i rozwój języka (hebrajski język) oraz kultury hebrajskiej. Był również wydawcą almanachu Ha-Iwri he-Chadasz (hebr., Współczesny [Język] Hebrajski, 1912), który promował nowy „hebrajski humanizm” o charakterze uniwersalnym. W 1919 osiadł w Warszawie; pisał utwory poetyckie, dramaty (debiutował wydając w formie książkowej dramaty Chazon ha-Tiszbi (hebr., Przepowiednia [Wizja] tiszbiańska) oraz Ha-K(e)doszim (Święci, Męczennicy, 1920); zajmował się krytyką literacką, tłumaczeniami. Wydawał też czasopismo literackie „Ha-Tkufa” (hebr., Epoka; był red. tomu IX–XXIII). Wykładał średniowieczną i nowożytną literaturę hebrajską w Instytucie Nauk Judaistycznych w Warszawie (jako docent). W 1934 wyemigrował do Palestyny, gdzie m.in. wydawał czasopismo „Kneset”. Jako poeta łączył w swych utworach symbolizm z witalizmem, przechodząc swoistą ewolucję twórczą i ideową od sentymentalnego liryzmu po głoszenie wezwań do walki zbrojnej w duchu rewizjonizmu, z którym ostatecznie związał się. W tym okresie wydał też m.in. tom opowieści miłosnych Pegiszot (hebr., Spotkania, 1943). Był również znanym tłumaczem; przetłumaczył na język hebrajski m.in. cz. I Fausta W. Goethego, Ifigenię w Taurydzie Eurypidesa i Jerozolimę wyzwoloną T. Tassa.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.