Towarzystwo Przyjaciół Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie

Towarzystwo Przyjaciół Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie

stowarzyszenie społeczne mające na celu wspieranie UH w Jerozolimie; jego odpowiedniki powstały w różnych krajach diaspory. W Polsce jego utworzenie zainicjował S. Poznański (1918); dzięki niemu, jeszcze przed założeniem UH, zaczął działać Tymczasowy Komitet dla Spraw UH w Jerozolimie (1920), ukonstytuowany ostatecznie w grudniu 1923. Fundusze T.P.U.H. pochodziły ze składek członkowskich i darowizn, z niewielkich subwencji kilku gmin żydowskich (Gmina warsz. odmówiła wsparcia finansowego w okresie sprawowania w niej władzy przez ortodoksów), a w okresie trudności finansowych – także subwencji Keren ha-Jesod. Centrala organizacji znajdowała się w Warszawie (magazyny w gmachu Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Warszawie, sala zebrań publicznych – w siedzibie warszawskiej lożyB'nei B'rith). Jeszcze przed oficjalną rejestracją stowarzyszenia, zaczęły działać oddziały T.P.U.H. w Białymstoku i Wilnie; zaś już po niej – także w Lublinie, Będzinie, Częstochowie, Grodnie, Katowicach, Kielcach, Lesznie, Pabianicach, Piotrkowie, Pińsku, Radomiu, Równem, Rzeszowie, Tarnopolu i Włocławku, przy czym zasadnicze znaczenie – poza stołecznym – miały nieprzerwanie działające oddziały w Wilnie, Krakowie, Lwowie i Łodzi. Choć ambicją działaczy było ufundowanie jakiejś katedry bądź gmachu dla UH, to jednak słabość finansowa na to nie pozwoliła. Główną formą działalności była zbiórka książek dla Biblioteki UH (obecnie Biblioteka Narodowa), ich opracowywanie, ale także planowe dla niej zakupy (w tym czasopismo) oraz gromadzenie archiwaliów (m.in. archiwa E. Gutmachera, S. Poznańskiego, A. Podliszewskiego, Ministerstwa Spraw Żydowskich Ukrainy Zachodniej oraz stare pinkasy). Do Biblioteki UH trafiały całe księgozbiory specjalistyczne i to nie tylko jud. (np. S. Goldflamma). T.P.U.H. współpracowało z wydawnictwami żydowskimi w Polsce (w tym z prasowymi) oraz z Bibliotekami – Narodową i Judaistyczną w Warszawie (por. Biblioteka Judaistyczna w Warszawie). Prowadziło też akcję informacyjną i propagandową na rzecz UH, poprzez publikowanie ogłoszeń oraz wydawanie broszur (25 pozycji wydane do 1933) i ulotek. Zajmowało się również osobami pragnącymi podjąć studia, udzielając im stosownych informacji i pomagając w załatwianiu formalności (w tym także certyfikatów, tj. zezwoleń władz mandatowych na legalny dłuższy pobyt w Palestynie). Kiedy zaczęły się prześladowania Żydów w Niemczech, T.P.U.H. zabiegało o rozbudowę UH, tak by mógł przyjąć uchodźców – zarówno studentów, jak i uczonych. Prezesami T.P.U.H. byli: adwokat warsz. Borys Dow Stawski (1862-1929), a po nim prof. M. Schorr. Po II wojnie światowej T.P.U.H. podjęło na nowo działalność w Polsce, poprzez prowadzenie zbiórki książek naukowych i religijnych, we współpracy z Jointem oraz z instytucjami polskimi. Prezesem T.P.U.H. został mianowany J. Tuwim. Po utworzeniu na UH Katedry Dziejów Żydów Polskich także rząd pol. wyraził zgodę na wysyłkę książek do tej placówki oraz swe poparcie. Przed wojną ukazało się drukiem przeszło 20 publikacji T.P.U.H. (głównie o charakterze sprawozdawczym), zaś od 1948 jego organem było czasopismo „Skopus” (od nazwy wzniesienia, na którym znajduje się campus UH). Wraz z likwidacją w miarę niezależnego żydowskiego życia społecznego i politycznego w Polsce, ok. 1950, działalność T.P.U.H. zaczęła zamierać.