parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(jid. Wirtszaftłecher Komitet) – organizacja działająca w Polsce, powstała w maju 1933; jednoczyła żydowskie organizacje gospodarcze, głównie w celu koordynacji ich działań, ożywienia żydowskiego życia gospodarczego, dania odporu negatywnym tendencjom i zagrożeniom w tej sferze itp. Współpracowała z Centralą Związku Kupców, Centralą Drobnych Kupców Żydowskich, Centralnym Związkiem Rzemieślników Żydów RP, CEKABE, Jointem, ORT-em, zrzeszeniami zawodowymi żydowskich lekarzy, inżynierów, ekonomistów, oraz z innymi organizacjami. Ż.K.G. podejmował bardzo różnorodne działania, m.in.: protestował przeciw ignorowaniu potrzeb kredytowych żydowskich robotników i podjął się organizowania akcji udzielania pożyczek za pośrednictwem gmin i stowarzyszeń gospodarczych; brał udział w tworzeniu szkolnictwa zawodowego oraz spółdzielczości pracy (w tym zwłaszcza dla kobiet i chałupników); angażował się w akcję pomocy uchodźcom i wysiedlonym z Niemiec (m.in. tworząc specjalne Komitety Pomocy; por. Komitety Pomocy Uchodźcom Żydowskim z Niemiec w Polsce); dążył do przełamania negatywnych zjawisk bojkotu antyżydowskiego i utrudnień w dostępie do pracy w żydowskich fabrykach i przedsiębiorstwach; podejmował promocję eksportu wyrobów żydowskiego rzemiosła i drobnej wytwórczości. Na czele warszawskiego prezydium Ż.K.G. stali: H. Rosmarin, red. Szmuel Wołkowicz i inż. Icchak Sztejnmec. Mimo usilnych starań, działania Ż.K.G. nie mogły przynieść poważniejszych efektów, gdyż jego prace wkrótce miała przerwać II wojna światowa.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.