Jüdisch-Theologisches Seminar in Breslau

Jüdisch-Theologisches Seminar in Breslau

Fränckelsche Stiftung – wyższa szkoła rabinacka oraz seminarium, kształcące nauczycieli religii mojżeszowej we Wrocławiu, działające w 1854-1938. Zostało założone z inicjatywy A. Geigera, dzięki funduszom pochodzącym z legatu radcy handlowego i prezesa tamtejszej gminy, filantropa Jonasa Fränkla (Fränckla; 1773-1846), który przeznaczył znaczne kwoty na założenie takiej uczelni. Jej powołanie było efektem oczekiwań radykalnej części społeczności żydowskiej w Niemczech i projektów powołania wydziału teologii judaizmu przy którymś z uniwersytetów niemieckich, co było niemożliwe ze względu na uprzedzenia antysemickie kręgów akademickich. Nie przyniosła też powodzenia wcześniejsza próba stworzenia przez gminę berlińską kursu teologicznego dla studentów uniwersytetu (kurs ów wkrótce został zamknięty). Organizację, a następnie kierowanie szkołą powierzono Z. Franklowi. W chwili jej otwarcia prowadzono trzy oddziały: siedmioklasowy rabiniczny, posiadający uprawnienia studiów uniw.; przygotowawczy, do którego przyjmowano uczniów kwalifikujących się do wyższych klas gimnazjum pruskiego, oraz studium nauczycielskie. Oddział drugi i trzeci były trzyletnie. Seminarium nauczycielskie zamknięto z powodu braku kandydatów już w 1867, oddział przygotowawczy – w 1887. Według pierwotnych nadziei żywionych przez radykalnych zwolenników postępu i reformy judaizmu, wykład teologii żydowskiej w nowej uczelni miał ją zbliżać do protestanckiej. Dzięki temu, oczekiwano nie tylko głębokich przemian w religijności Żydów, ale sądzono, że proces ten będzie również stymulatorem zabiegów o ich emancypację. Jednak J.-T.S. in B. w rzeczywistości miało charakter ortodoksyjny, niemniej, wykładowcy stopniowo wprowadzali niektóre metody nauczania, wypracowane w środowiskach postępowych. Uczono głównie literatury talmud. i homiletyki – po Franklu przedmioty te wykładał Leyser Lazarus (1875-1879), a następnie (do 1882) Dawid Jael; oraz historii, którą do 1891 wykładał H. Graetz, a po nim Marcus Braun. Pierwsza promocja rabinów miała miejsce w 1862. W 1851-1939 uczelnia wydawała czasopismo naukowe „Monatsschrift für Geschichte und Wissenschaft des Judentums” („MGWJ”), poświęcone badaniom religioznawczym i historycznym. Placówka ta była jednym z najważniejszych wzorców, do których odwoływano się, tworząc dalsze seminaria rabinackie – nie tylko w Niemczech. Studiowało w niej wielu uczonych żydowskich z ziem polskich, m.in.: M. Brann, Jecheskiel Caro, I. Elbogen, J.I. Kobak, L. Kellner, S.H. Margulies, D.H. Müller, B.D. Weinryb. Pod koniec XIX w. uczelnia znacznie utraciła swą renomę. (Zob. też Wissenschaft des Judentums)