parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1900 Turobin – 1982) – historyk, ekonomista, socjolog. Ukończył studia uniwersyteckie we Wrocławiu (doktorat uzyskał tam w 1933) oraz Jüdisch-Theologisches Seminar in Breslau (1931), gdzie był bibliotekarzem (1931-1933) i wydał dwie pozycje poświęcone rękopisom żydowskim tej książnicy (1936; 1965). Wszedł w skład redakcji Encyclopaedia Judaica. Potem wyemigrował do Palestyny (1934) i Stanów Zjednoczonych (1939). W Stanach wykładał m.in. w: Herzliah Teacher's Seminary i Jewish Teacher's Seminary w Nowym Jorku, Brooklyn College (1948-1951), Columbia University (1950-1956), Yeshiva University (od 1948), Dropsie College w Filadelfii (od 1948). Głównym obszarem jego zainteresowań były dzieje ekononimczne i społeczne Żydów polskich i rosyjskich. Prowadzone przez niego badania w zasadzie skupiały się na okresie nowożytnym, jednak z powodzeniem podejmował także problematykę dziejów najnowszych. W. jest także autorem kilku monografii socjologicznych, dotyczących osadnictwa żydowskiego w Palestynie (Izraelu). Oprócz kilkuset artykułów naukowych wydał m.in.: Teudot le-toldot ha-kehilot ha-jehudij(j)ot be-Polin (hebr., Dokumenty i studia nad historią żydowskich gmin w Polsce, 1951); Be-reszit ha-socjalizm ha-jehudi (hebr., U początków żydowskiego socjalizmu, 1940); jako współautor – Jews in the Soviet Satellits (1953; 1970); Neueste Wirtschaftsgeschichte der Juden in Russland und Polen (wyd. 2, 1972); The Jews of Poland (1973; 1976); Studies and Documents in Modern Jewish History (t. 1, 1976).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.