Elbogen Ismar (Icchak Mosze)

Elbogen Ismar (Icchak Mosze)

(1874 w Poznańskiem – 1943 Nowy Jork) – rabin, historyk; siostrzeniec J. Levy'ego. Ukończył Jüdisch-Theologisches Seminar in Breslau i uniwersytet wrocławski, gdzie otrzymał doktorat na podstawie pracy o filozofii B. Spinozy. Wkrótce po otrzymaniu dyplomu rabinackiego (1899) zaczął wykładać historię Żydów i egzegezę biblijną w Collegio Rabbinico Italiano we Florencji (1899-1902), a od 1903 – jako docent prywatny w berlińskiej Akademie für die Lehranstalt für die Wissenschaft des Judentums. Był jednym z autorów Ocar ha-Jahadut (hebr., Skarbnica Żydostwa, Warszawa 1906), dzieła mającego prezentować podstawy judaizmu. Do najważniejszych jego prac należą: Die Religionsanschauungen der Pharisäer (1904); Der jüdische Gottesdienst in seiner geschichtlichen Entwicklung (1913}; Die Geschichte der Juden in Deutschland (1935). Jako wydawca przyczynił się do publikacji zbioru źródeł pt. Germania Judaica (1917, 1934), pełnego zbioru prac M. Mendels(s)ohna (6 tomów, 1929-1934); redagował też czasopismo „Zeitschrift für die Geschichte der Juden in Deutschland”. Uczestniczył w przygotowaniu i redakcji wielu wydawnictw encyklopedycznych (np. w Encyclopaedia Judaica, jako współredaktor nacz. i redaktor działów Historia Żydów w starożytności, Historia Żydów w Niemczech i Włoszech, Liturgia). W 1938 opuścił hitlerowskie Niemcy i osiadł w Nowym Jorku. W Stanach Zjednoczonych cieszył się znacznym prestiżem. Był wykładowcą na wielu uczelniach, m.in. w Jewish Theological Seminary i Hebrew Union College w Nowym Jorku. Współcześnie wielu uczonych sądzi, że większość jego prac – nadal uważanych za fundamentalne – posiada zbyt „popularny” charakter, a wiele stawianych przezeń tez, zostało podważonych przez późniejszych badaczy, jak np. w dziedzinie kabały, przez Gershona Scholema. Na krótko przed śmiercią E. ukończył prace nad książką A Century of Jewish Life (1944), która miała być kontynuacją Historii Żydów H. Graetza.