donmeńczycy

donmeńczycy

(od tur. dönme = konwertyci) – sekta wyznawców Sabataja Cwi, która w ślad za nim przeszła na islam, przedstawiając konwersję jako zbawczą misję; sami siebie nazywali „wojownikami Mesjasza, albo „wojownikami turbana”, zaś swoją wspólnotę „obozem” (hebr. machne). Do śmierci Sabataja (1676) obóz konwertytów liczył ok. 200 rodzin. Ponieważ Sabataj w zasadzie wtajemniczał konwertytów w swoją ezoteryczną doktrynę, cieszyli się oni powszechnym szacunkiem, jako wybrańcy Mesjasza i powiernicy jego nauk. Po śmierci Sabataja Natan z Gazy próbował ograniczyć dalsze konwersje, m.in. zakazując nakłaniania do nich wiernych, pozostających w judaizmie. W 1683 doszło jednak do wielkiej konwersji stronników J. Kerido, który ogłosił się następcą i drugim wcieleniem Sabataja. Nauczał on, że pójście śladem Mesjasza oraz konwersja na islam są warunkiem zbawienia. Na jego wezwanie do „obozu wojowników turbana” przystąpiło ponad 300 rodzin, głównie z Salonik. Na pocz. XVIII w. przeszło na islam i przyłączyło się do d. ok. 100 pielgrzymów sabataistycznych z grupy Jehudy Chasida ha-Lewiego z Siedlec, a kilkadziesiąt lat później – także część stronników J. Franka. Z czasem, d. podzielili się na kilka obozów. Pierwszy grupował potomków najstarszych konwertytów, którzy akceptowali jedynie mesjańskie posłannictwo Sabataja. Dla podkreślenia swojej wierności pierwotnej doktrynie nazywali sami siebie „smyrnaitami” (tur. izmirilis), nawiązując w ten sposób do nazwy rodzinnego miasta Sabataja – Smyrny (Izmir). Drugi tworzyli wyznawcy Kerida, którzy nazywali siebie „jakobitami” (tur. jakoblar). Z obozu tego z czasem wyłoniła się grupa stronników Baruchji Rusa, którzy założyli własny obóz, nazywany koniozos (tur. karakaszlar). Grupa ta, na początku XVIII w., rozwinęła intensywną kampanię propagandową w Europie, zdobywając licznych sympatyków i wyznawców – także wśród sabatajczyków pozostających oficjalnie w judaizmie. Do wyznawców Baruchji należeli m.in. Chaim ben Salomon Malach, Jonatan ben Nata Eibe(n)schütz i J. Frank. Członkowie wszystkich trzech obozów mieszkali w Salonikach, każdy z nich jednak w oddzielnej, ogrodzonej murem dzielnicy. W 1774 miało tam mieszkać 600 rodzin d., a przed I wojną światową ich liczbę szacowano na 15 tysięcy. Po 1909 wielu d. przyłączyło się do ruchu młodoturków, zajmując kilka ministerialnych stanowisk w rewolucyjnym rządzie Turcji. Przymusowa wymiana ludności między Grecją a Turcją w 1923, podczas której d. uznani zostali za Turków, zachwiała istnieniem sekty. W formie szczątkowej istnieje ona jednak w Turcji do dnia dzisiejszego. Jej reprezentanci konsekwentnie przez lata odmawiali powrotu do żydowskości i emigracji do Izraela. Rokowania na ten temat prowadził z nimi m.in. prezydent Izraela, Icchak Ben Cwi.