parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
pseud. Jan Okoński, Doktor (1883 Kraków – 1968 tamże) – polski socjalista. Pochodził ze znanej krak. zasymilowanej rodziny żydowskiej (jego dziad brał udział w powstaniu listopadowym, a rodzice – w powstaniu styczniowym). W 1898 wstąpił do Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, a w 1902-1906 był członkiem władz III Proletariatu. Podczas rewolucji 1905 działał w Warszawie, Łodzi i Sosnowcu. Od 1907 studiował chemię na UJ. W okresie I wojny światowej był żołnierzem Legionów Polskich. Po wojnie wstąpił do PPS (1919-1922). Był współtwórcą i przywódcą Niezależnej Socjalistycznej Partii Pracy, a po jej zjednoczeniu z PPS (1928) – członkiem Rady Naczelnej tej partii (1928-1936). Reprezentował jej lewe skrzydło, opowiadające się za współpracą z komunistami. Wielokrotnie był aresztowany. W okresie II wojny światowej przebywał w Związku Radzieckim. Był członkiem Zarządu Głównego ZPP. Po powrocie do kraju (1944) kierował resortem pracy, opieki społecznej i zdrowia PKWN; był posłem KRN (1944-1947) oraz przew. Rady Naczelnej „lubelskiej” PPS (1945-1948 – wiceprzewodniczącym). Za „nacjonalizm, antyradzieckość i sympatie burżuazyjne” został usunięty z władz i szeregów tej partii (wrzesień 1948). W 1948 wstąpił do PZPR. Był posłem na sejm. W 1956-1957 pełnił funkcję I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie, gdzie zasłużył się dla ratowania zabytków (w tym także żydowskich, m.in. Starej Synagogi przy ul. Szerokiej 24 na Kazimierzu). Zmarł 21 III 1968, wkrótce po rozpętaniu nagonki antysemickiej (Marzec '68).
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.