Wilczyńska, Stefania

Wczesne lata

Urodzona 26 maja 1886 roku w zamożnej i spolonizowanej rodzinie żydowskiej, jako
córka Sury/Sary Salomei z Walfiszów i Izaaka/Juliana Wilczyńskich. Miała czworo
rodzeństwa. Po ukończeniu gimnazjum i kursów freblowskich, studiowała za granicą, w
Szwajcarii jako wolna słuchaczka i w Belgii, gdzie uzyskała dyplom. Od 1908 roku
współpracowała z Towarzystwem „Pomoc dla Sierot”, którego celem było wspieranie
najuboższych dzieci żydowskich. Wchodziła w skład Komisji Opiekuńczej Towarzystwa i
brała udział w procesie kwalifikacji nowych wychowanków. Realną pracę z dziećmi
rozpoczęła w 1908 w przytułku mieszczącym się przy ulicy Franciszkańskiej 2, który to
przytułek Towarzystwo „Pomoc dla Sierot” przejęło w 1907 roku.

Współpraca z Januszem Korczakiem

Od 1912 pracowała z Henrykiem Goldszmitem, czyli Januszem Korczakiem, jako
naczelna wychowawczyni w nowo otwartym sierocińcu przy ulicy Krochmalnej 92
noszącym nazwę Dom Sierot. Jej wkład w organizację funkcjonowania Domu Sierot
dotyczył szczególnie kwestii związanych z dyżurami porządkowymi oraz
podtrzymywaniem kontaktu z wychowankami, którzy już opuścili placówkę. Zarządzała
także bursą, która stała się nieformalną placówką przygotowującą młodych ludzi do
pracy wychowawczej. Była żywo zainteresowana żydowskim odrodzeniem narodowym
i życiem w ówczesnej Palestynie, którą odwiedziła czterokrotnie. W Palestynie czas
głównie spędzała w kibucu Ein Harod, pełniąc tam obowiązki wychowawczyni i
przewodniczki/tutorki młodszych pracowników. Pracując przez lata w pełnym
wymiarze godzin w Domu Sierot, nie pozostawiła po sobie szczególnie obszernej
spuścizny pisarskiej. Opublikowała niewiele, głównie w pismach pedagogicznych
przeznaczonych dla wychowawców. W „Małym Przeglądzie”, czyli tygodniku dziecięcym
założonym w 1926 roku przez Korczaka, pracowała jako redaktorka, a także
publikowała artykuły związane z własną praktyką wychowawczą. W latach 30. na
łamach „Małego Przeglądu” ukazywały się jej teksty palestyńskie pisane w formie listów
do dzieci z Domu Sierot.
Jej ostatni wyjazd do Palestyny planowany był jako ten związany z przeprowadzką na
zawsze. W maju 1939 roku zdecydowała się jednak na powrót do Warszawy, pisząc do
swojej przyjaciółki: „Moje dzieci są w Warszawie”.

W trakcie wojny

Podczas bombardowania miasta we wrześniu 1939 roku zorganizowała w Domu Sierot
przy Krochmalnej punkt opatrunkowy, zaś w 1940 roku kierowała pracownią krawiecką
działającą pod auspicjami ORT-u, czyli żydowskiej organizacji wspierającej kształcenie
zawodowe.
Pod koniec 1940 roku wraz z pracownikami i wychowankami Domu Sierot
przeprowadziła się na teren żydowskiej dzielnicy zamkniętej, początkowo na ulicę
Chłodną 33, a później, po zmniejszeniu granic getta na Sienną 16/Śliską 9. Emanuel
Ringelblum pisał o niej: „Wszystko, co wiązane jest z osobą Korczaka – internat,
propagowanie miłości do dzieci itd. – wszystko jest wspólnym dorobkiem obojga.
Trudno określić, gdzie zaczyna się Korczak, a gdzie kończy Wilczyńska. […] Miała
wyjątkowe zdolności organizatorskie. Była znakomitym pedagogiem, kochały ją i
szanowały setki wychowanków zakładu, ceniły setki wychowawców i tysiące dzieci”.
Wiosną 1942 wzięła wraz Korczakiem udział w seminarium syjonistycznej organizacji
Dror, które odbywało się w kibucu przy ulicy Dzielnej 34. Tam też wygłosiła referat
dotyczący życia w Palestynie.
5 sierpnia 1942 roku, w godzinach porannych wraz z Korczakiem, innymi
wychowawcami, pracownikami i dziećmi zaprowadzona została na Umschlagplatz,
skąd wywieziona została do obozu zagłady w Treblince.